Алтайдын Чолмоны

«Ӧмӧлижип, албаданып иштейдис…»

01.10.2019

Бу јуукта Шабалин аймакта болуп, оныҥ тӧс јурт јеезезиниҥ администрациязыныҥ башкараачызыныҥ ордынчызы Ахмет ТАЙТАКОВЛО эрмек-куучын ӧткӱрдис.

–Ахмет Петрович, мал киштежип, кижи куучындажып таныжатан эди. Кажы јердеҥ болорор, сӧӧгӧр не кижи, бу иште качаннаҥ ала иштеп јадыгар?

–Меркит сӧӧктӱ болорым, чыккан-ӧскӧн јерим Беш-Ӧзӧк јурт. Шабалинниҥ јурт јеезезиниҥ администрациязында ӱчинчи јыл иштейдим. Анаҥ озо Приморский крайда черӱчил молјумды бӱдӱргем, оныҥ кийнинеҥ јаргыныҥ приставтарыныҥ службазында, Акташтыҥ эмчилигинде кадрлар аайынча бӧлӱкте иштегем. Тургуза ӧйдӧ Шабалиндеги јурт јеезениҥ јааны Мерген Николаевич Чичканов отпускада учун оныҥ ижин удурумга бӱдӱрип турум.

–Јарт, је аймактыҥ тӧс јуртында кандый јаан иштер эдилет?

–Бистиҥ јуртта јолдор јазалат. Бу ууламјыга акча-манат ӧйинде чыгарылып турганын темдектеер керек. Оныҥ учун иштер ӧйинде эдилет. Балдарга площадканы федерал программа аайынча тутканыс. Ол јаан јолдыҥ јанында тудулган. Анда футбол ойноор до площадка бар. Учурал келижерде, республиканыҥ тергеелик ӧзӱм аайынча министерствозына иштер ӧткӱрерине акча-манат чыгарып турганы учун быйаным айдайын. Эмди бис оромдордо јарыткыштар тургузары аайынча иштейдис. Јазалдарды јакыдып алганыс, олорды тургузып баштаарыс.

Шабалинде 60 балага садик тудулат. Бӱгӱнге јетире оныҥ кайда да алтан процент кире иштери эдилип калган. Иштер 2019 јылдыҥ јаҥар айында тӱгенер учурлу. Бу объекттеги иштер амыраар кӱндерде де токтобойт. Тургуза ӧйдӧ садиктиҥ тыштында иштер ӧдӧт. Ойноор площадкалардыҥ јазалдары ӱлӱрген айдыҥ учына јетире ӧйдиҥ туркунына тургузылып калар. Јурттыҥ јаҥы микрорайонында 125 балага садик база тудулар. Ол тузаланарына 2020 јылда табыштырылар деп темдектелет.

Сӱрее-чӧп јанынаҥ курч сурактар јок. Бу ууламјыда «Экобезопасность» ООО-ло јуук колбуда иштейдис. Сӱрее-чӧп ӧйинде тартылат, оныҥ учун улустаҥ комыдалдар јок. Јошкын ийттер јанынаҥ иш јакшы тӧзӧлгӧн. Андый тындуларла иштеп турган таҥынаҥ аргачы Шагаев Артем бойы да капшуун, иштеҥкей уул. Ол бастыра аймак ичинде јошкын ийттер аайынча иштейт. Андый ийттердиҥ тоозы астаган деп айдарга јараар.

Скотомогильник бар, ары баратан јол јазалган.

–Муниципал тӧзӧлмӧниҥ бюджеди каландардаҥ тӧзӧлӧт. Каландар јакшы јуулат па?

–Каландар араайынаҥ јуулат ла. Јылдыҥ учында улус каландарын тӧлӧп баштап ийер. Јылды јакшы чыгып ийерис деп бодойдым.

–Бюджедердиҥ кеми кандый?

–2019 јылга беш миллион салковой салылган болгон. 2020 јылга бюджеттиҥ кеми эмеш кӧптӧй берер, не дезе, оромдордо јарыткыштар тургузылза, чыгымдар кӧптӧӧр. Свет учун тӧлӧӧр керек болор ине. Байа бир эмик јок, кӱнниҥ чогыныҥ ийдезиле иштеер јарыткыштар тургузар деген санаа бар. Јарыткыштар кондырарга турган столмолор учун «МРСК Сибири» арендный тӧлӧмирлер болор деген. Ол ло Красноярский крайда андый тӧлӧмирлер тӧлӧлбӧй јат. Андагы башкару ла энергетиктер андый јӧптӧжӱге келген эмтир. Бисте андый јӧп јарадылган болзо, талдама болор эди. Ол тушта бис ого баратан акчаны ӧскӧ ууламјыларга ууландырар эдис.

–Красноярскта ГЭС бар да…

–Андый да болзо, бистиҥ де башкаруда энергетиктерле јарамыкту јӧптӧжӱге келер арга бар деп бодойдым.

–Ада-энези јок арткан балдарды јадар јерле јеткилдеери аайынча иш кандый ӧдӱп јат?

–Ӧскӱстердиҥ туралары тудулат. Быјыл јаскыда кӧп квартиралу тӧрт тура табыштырылган.

–Шабалин аймактыҥ тӧс јурты болуп турарда, мындагы аргачылардыҥ тоозы да кӧп болбой?

–Онызы чын. Јуртта аргачылар кӧп. Кандый бир байрам ӧткӧндӧ, Чага байрам, Масленица ла оноҥ до ӧскӧлӧри, олор кыйалтазы јоктоҥ болужат. Арга келижерде, олорго газет ажыра быйанысты айдып салайын.

–Слерди укса, бастыра ла јакшы…

–Ӧмӧлижип, албаданып иштейдис. Быјыл кузукту јыл боло берерде, бастыра эр киндиктӱлер ижинеҥ чыгып, кузуктап барган. Алтайыс мындый арга берерде, улус бала-барказына курсак-тамак, кийим-тудум аларга, кредиттерин јабарга кузуктап турганын оҥдоп турбай. Орой кӱске јетире кузуктайла, ойто келип, иштегилеер ине.

–Јурттыҥ администрациязында канча кижи иштейт?

–Он кижи иштейдис. Аймактыҥ администрациязынаҥ јӧмӧлтӧ толо, ӧйинде болуп јат. Чыгарган акча ӧйинде келет. Кандый ла суракла баштанзаас, болужадылар. Бойыс база керектӱ документ-чаазындарды ӧйинде белетейдис.

–Је кандый бир курч суракты темдектеп ийзеер?

–Мыйтуда электроийдениҥ столмолорын солыыр керек. Ол бистиҥ јурт јеезеге кирет. Столмолордыҥ тӧстӧри чирип калган. Ол суракты канча ла катап кӧдӱргенис. Эмди ле ол јуртта столмолорго јарыткыштар тургузарга, электриктер ары чыгып болбос. Олор келип, «мен ары чыкпазым, аҥтарыла берер» деп айдат.

База нени айдар. Чындап, Шабалинниҥ орто ӱредӱлӱ школында бир муҥнаҥ ажыра бала ӱренет. Олор эки де сменага бадышпайт. Оныҥ учун биске школдыҥ јаҥы туразын тудар керек. Кайда да 750 бала ӱренгедий школ тудар керек. Бу ууламјы аайынча аймактыҥ администрациязы иштеп јат. Школдыҥ јаҥы туразыныҥ ӱлекерин белетеп, оны тудар керек.

–Келер јуук ӧйгӧ кандый иштер темдектелген?

–Јолдор јазалат, аймактыҥ тӧс јуртында јарыткыштар тургузылар деп айттым. Удабастаҥ Шабалинде Амыраарыныҥ паркын ачарын темдектейдис, стадионысты јаҥыртарыс.

–Јарт. Ачык-јарык эрмек-куучын учун быйан болзын. Ижигерде једимдер кӱӱнзейдим.

–Алкыш-быйан.

К. ЯШЕВ