Алтайдын Чолмоны

Телекейди кажы ла кижи јарандырар аргалу

17.12.2019

Эл-јонго акту кӱӱнинеҥ, акча-манат јандыру сакыбай, кандый бир болужын јетирип тургандардыҥ “Волонтерство” деген кыймыгузы бастыра телекей ичинде элбек ӧзӱм алынат. “Волонтерлор” деп адалган улус јаҥыс ла арга-чыдалы кирелӱ, кӱч айалгада болгон улуска болужып турган эмес. Волонтерлор онойдо ок јаткан јериниҥ, текши ороонныҥ ла телекей ичиниҥ керек-јарактарында бойыныҥ кӱӱниле башка-башка иштер бӱдӱредилер.

Быјыл орооныста јаҥар айдыҥ 5-чи кӱнинде Волонтердыҥ кӱни ӱчинчи катап ӧткӱрилди. Бу байрам Россияныҥ президентиниҥ 2017 јылдыҥ кӱчӱрген айындагы јарлыгыла јӧптӧлгӧн болгон. Бу ла кӱн Волонтердыҥ албатылар ортодогы кӱни деп 1985 јылда јӧптӧлгӧн.

Алтай Республикада бойыныҥ кӱӱниле иштер бӱдӱрерге белен болгондордыҥ кыймыгузыныҥ турчыларыныҥ тоозы 18 муҥ кире кижи.

Горно-Алтайск калада бу байрамга учурлалган кӧдӱриҥи тергеебистиҥ волонтерлорын эл  театрда јууды. Олордыҥ ончозына бийик сценага чыккандар быйанду јылу сӧстӧрин айдып, сыйлар ла кайралдар табыштырды.

Кӧдӱриҥиниҥ алдында текши ороон ичинде иштеп турган волонтерлор керегинде ролик кӧргӱзилди. Ондо јииттер јакшы керектер, килемји ле волонтерство керегинде санаа-шӱӱлтелерин айтты:

— ол улус, ороондор ортодо ачык-јарык куучын-эрмек;

— ол кӱч, курч суракты кӧрӱп, оны аайлаштырып, эп-аргазын табар кӱӱн;

— улуска болужар аргаҥ бар болзо, болуш. Олордыҥ сӱӱнгени сеге недеҥ де баалу јандыру сыйлаар, ол тушта јӱрегиҥ, сагыжыҥ чечектеп турган сезим недеҥ де артык ла бийик;

— сен кем болгоныҥ, нени иштеп турганыҥ — камааны јок, сен кемниҥ бир амадузын бӱдӱрерге болужар аргаҥ бары — недеҥ де учурлу. 

Волонтерлор јонјӱрӱмдик, экологиялык, эмчилик, культуралык, спорт керек-јарактарда туружадылар ла Јеҥӱниҥ ууламјыларында иштейдилер. Јакшы керектер бӱдӱреринде јаш та, јаан да улус туружат. Олор бойыныҥ ӧйиле, јылузыла, јайалтазыла, ченемелиле, билгирлериле ӧскӧ улусла ӱлежет.

Кӧдӱриҥини Алтай Республиканыҥ ӱредӱлигиниҥ министриниҥ баштапкы ордынчызы Ольга Болтошева ачып, волонтерлор ороондо јаан учурлу иштер ӧткӱрип турганына быйанын айдып, келер јылдыҥ баштапкы айында бу кыймыгуны јӧмӧӧр ресурсный тӧс јер ачыларын јарлады. Бу тӧс јер национальный “Ӱредӱлик” ӱлекердиҥ тергеелик “јонјӱрӱмдик эрчими” деген ӱлекери аайынча эдилип јаткан. Министрдиҥ ордынчызы “Алтайдыҥ ийдези” деп адалар тӧс јер ачылып, ижи кӧндӱге берген кийнинде тергееде волонтерствоныҥ ӧзӱми ээчиде јаҥы тебӱ алынарына иженгенин айтты. Тӧс јер тергеениҥ башка-башка органдарыла, ведомстволорыла колбулар тудуп, ӧмӧ-јӧмӧ иштер ӧткӱрер амадула тӧзӧлип јат.

Алтай Республиканыҥ ӱредӱлик министерствозыныҥ Кӱндӱлӱ грамоталарыла тергеениҥ муниципалитеттериниҥ башкартуларында, башка-башка тӧс јерлеринде волонтерлордыҥ ижин тӧзӧп, башкарып турган эрчимдӱ ишчилер кайралдаттылар.

2019 јылда волонтерлордыҥ практикаларыныҥ тергеелик “Хрустальное сердце Алтая-2018” конкурсыныҥ эҥ артыктары Сибирьдеги федерал округтыҥ “Хрустальное сердце Сибири” деген ээчиде бӧлӱгинде турушкан. Тергеебистиҥ бир ӱлекери ондо јеҥӱ алган. ГАГУ-ныҥ психолого-педагогикалык факультединиҥ “Вместе в жизнь” деген кыймыгузы “Образовательная программа года в сфере добровольчества” ууламјыда эҥ артыгы деп адаткан.

Тергеелик “Хрустальное сердце Алтая-2019” конкурстыҥ јеҥӱчилдери ортодо “Јылдыҥ эҥ артык акциязы” ууламјыда Улаганныҥ баштамы текшиӱредӱлӱ школы јеҥди. Бу акцияда 379 ӱренчик турушкан, олор тузаланар ӧйи једип калган, кереги јок батарейкалар јууп табыштырган. Бастыра јаба – 4892 батарейка.

Алтай Республикада Јашӧскӱрим политика, јуучыл-патриотикалык таскамал ла черӱдеҥ озо белетениш аайынча тӧс јердиҥ директорыныҥ молјуларын бӱдӱреечи Надежда Лебедева уткуулду сӧстӧрин айдып, эрчимдӱ ижи учун волонтерлорго тергеениҥ ӱредӱлик министерствозыныҥ Быйанду самараларын табыштырды.

Калганчы ӧйдӧ јеткерлӱ учуралдар болдыртпазы аайынча иштеп турган волонтерлор кӧптӧйт лӧ эрчимдӱ иштейт. Бу волонтерствоныҥ анчада ла каруулу, су-кадыкка каршузын јетиргедий ууламјызы болуп јат. Ӧрт ӧчӱреечи-волонтерлор кажы ла кӱн та кемниҥ де јӱрӱмин аргадайдылар. Тергеебисте бойыныҥ кӱӱниле ӧрт ӧчӱреечилердиҥ дружиналарыныҥ эрчимдӱ турчылары “Ӧрттӧр ӧчӱреринде болужы учун” медальла кайралдаттылар.

Улуска јонјӱрӱмдик болуш јетирип тургандарды иштиҥ, јонјӱрӱмдик ӧзӱмниҥ ле эл-јонды ишле јеткилдеериниҥ министриниҥ ордынчызы И. Лыкова уткуп, олор ортодо ӧткӱрилген “Доброволец года” деген конкурстыҥ јеҥӱчилдерин кайралдады.

Су-кадык корулаш аайынча министрдиҥ ордынчызы Александра Бутилова эмчи-волонтерлорго Быйанду самаралар табыштырды.

Волонтерлордыҥ кыймыгузы, олордыҥ ижи, јӱрӱми керегинде билип аларга “Волонтеры-медики” деген бастырароссиялык јондык биригӱниҥ тергеелик бӧлӱгиниҥ јааны, Горно-Алтайск каланыҥ јашӧскӱрим тӧс јериниҥ директоры Эркелей Бековага баштандыс. Эркелей Дорыкчыновна студент ле ӧйлӧринеҥ ала волонтер болуп, јаантайын улуска болужып, башка-башка иштерде, керек-јарактарда туружып, темигип калган кижи. Бӱгӱнги кӱнде ол тӧс калазында, республика да ичинде волонтерлорды башкарып, улуска килемјилик болуш јетирерин эрчимдӱ улалтат. Јакшы керектер канайып башталып турган деген суракка ол мынайып каруузын јандырды: “Волонтерлор јуулыжып ийеле, нени-нени баштап, кемге-кемге болужып ийер деп шӱӱжип ийедис. Каргандарга ӧлӧҥ чабып берер, кар арчып берер, туразын арутап берер ле оноҥ до ӧскӧ кӧп иштер. Бир эмеш  акча-манат керек болзо, аргачыларга, тегин эл-јонго баштанадыс эмезе бойыс чачыжып ийедис. Јакшы улус телекейде тӱҥей ле кӧп. Темдектезе, кандый бир јаан магазинниҥ ээзи болужарынаҥ мойножып ийзе, ондо кассада иштеп турган тегин ишчилер бойыныҥ кӱӱниле акча јууп, болужып ийген учурал санаама јакшы арткан. “Солнечная энергия” ООО-ныҥ јааны Андрей Ялбаков јаантайын биске јӧмӧжип турат, ол качан да “јок” деп айтпас. “Единая Россия” партияныҥ тергеелик бӱдӱреечи комитединиҥ јааны Эмиль Тюхтенев база јаантайын јӧмӧжип турат.

Бистиҥ кыймыгуга кӧп сабада јиит улус биригет. Онызы, мен сананзам, сӱрекей јакшы кӧргӱзӱ. Јииттер — ол бистиҥ келер ӧйис ине”.

Ондый јииттердиҥ тоозында Дмитрий Сарлаев ле Эмиль Иртаков.

Э. Иртаков Горно-Алтайсктагы медицинский колледжтиҥ 4-чи курсында ӱренет, ого 20 јаш. Волонтерствого оны нӧкӧри кычырган. Дмитрий Интернет ажыра бу кыймыгу керегинде кычырып, оныҥ ижин јарадып, тургуза ла ого јӧмӧшкӧн.

Бӱгӱнги кӱнде ол волонтерлордыҥ эл-јонго санитар-профилактикалык јанынаҥ јетирӱлер эдер ууламјылу ижин башкарат.  Оныҥ чике ууламјызы — ӱйе-сӧӧктӧрдиҥ ооруларыныҥ профилактиказы. Олор јаандарга скандинавский базыш аайынча мастер-класстар ӧткӱрген. Дмитрий эмди олордо ӱренген јаанактар скандинавский тайактарлу базып турганын кӧргӧндӧ, ӧзӧгине јылу болгонын айдат. Олордыҥ болужыла јаандар су-кадыгын тыҥыдат.

Кыймыгуда ончо волонтерлор бой-бойыла нак, ончозы эрчимдӱ, чындап та акту кӱӱндӱ. Дмитирий баштаган јииттер Суску, Александровка, Манјӱрек јурттарга барып, бойыныҥ јарамыкту акцияларын ӧткӱрип, ондогы ФАП-тарга болужат.

Јакшы керектер качан да быйанду ла јандырулу болор. Онойып, волонтерлордо башка-башка калалар, јурттар јаар јорыктаар аргалар болот. Эмиль Иваново калада ӧткӧн эмчилик волонтерлордыҥ форумына барып јӱрген. Эмиль ого волонтерствоныҥ эжигин ачкан Эркелей Бековага јаан быйанын, келер ӧйдӧ мынайып ла јерлештерине болужып јӱрер кӱӱнин айтты.

Д. Сарлаев ГАГУ-ныҥ 2-чи курсыныҥ студенти. Бойыныҥ кӱӱниле иштер бӱдӱрип тургандардыҥ кыймыгузына ол 2018 јылдыҥ јайында келген. Оны бери таныш кызы экелген.

“Баштапкы болужымды Майманыҥ волонтерлорыла кожо Кызыл-Ӧзӧктӧ балдар јӱрер лагерьге јетирген эдим. Бис ондо болчомдорго башка-башка ойындар ӧткӱргенис. Оноҥ ло ала мен кажы ла керек-јарактарда, акцияларда туружып, акту кӱӱнимнеҥ болужып јӱредим. Улуска болужып турзам, бойымды ырысту деп сезедим, ӧзӧгиме јакшы болот деп айдар ба… Онойдо ок кыймыгуга јӧмӧжип, кӧп јаҥы нӧкӧрлӧр табып алгам. Волонтерлор ортодо — јаантайын најылык, бийик кӱӱн-санаа.

Газеттиҥ кычыраачыларына бек су-кадык кӱӱнзеп тура, олорды арга ла болзо, јуук улузына, айылдаштарына, ӧдӱп јаткан карганакка — кемге де болзо, болужып турзын деп кычырадым. Улуска јакшы эткенистеҥ — бойыс бойыска канча кире јакшы эдедис”.

 Э. КУДАЧИНА

Е. БУТУШЕВТИҤ фотојуругы