Александр Матыков Најылыктыҥ ордениле кайралдатты

25.08.2020

Россия Федерацияныҥ президентиниҥ 2020 јылдыҥ јаан изӱ айыныҥ 20-чи кӱнинде јараткан «РФ-тыҥ государственный кайралдарыла кайралдаары керегинде» деген јарлыгыла Кан-Оозы аймактыҥ јондык биригӱлериниҥ совединиҥ председатели Александр Матыков Најылыктыҥ ордениле кайралдатты.

РФ-тыҥ Президентиниҥ Јарлыгыла бу государстволык кайрал 1994 јылдыҥ тулаан айыныҥ 2-чи кӱнинде јарадылган. Граждандар Најылыктыҥ ордениле албатылар ортодогы најылыкты бектештирерине камаанын јетиргени, онойдо ок Россияныҥ экономикалык ла билим аргаларын ичкери ӧскӱреринде јеткен бийик једимдери, калыктардыҥ культуразын јууктадарында ла байгызарында турулталу ижи, ороондор ортодо амыр-энчӱни ле најылык колбуларды тыҥыдарына јетирген камааны учун кайралдадат.

Кан-Оозы аймактыҥ јааны Эжер Ялбаков Александр Матыковко Алтай Республика аайынча баш федерал инспектор Дмитрий Колозинниҥ, онойдо ок аймактыҥ администрациязыныҥ уткуулду самараларын табыштырды. Аймактыҥ јааны Александр Айдыновичти бийик кайралла уткуп тура, ол кайда да иштегенде, бойыныҥ јӱрӱмдик ченемелин, билгирин, билерин ӧзӱп јаткан јиит ӱйеге айдып, јартап берер амадула јӱрген деп айтты. Онойдо ок аймактыҥ ичкери ӧзӱмине јаан јӧмӧлтӧ-болужын јетирип, јаш улуска јозок болуп јат деп чокымдады.

Александр Айдынович бойыныҥ айткан куучынында бу кайрал Кан-Оозы аймактыҥ ончо јондыкчыларыныҥ деп темдектеп тура, јаҥныҥ органдарына оны јӧмӧп, болужып јӱргени учун јаан быйанын айтты.

Александр Айдынович Матыковтыҥ јӱрӱмдик ченемели байлык, ичкери кӧрӱмдӱ ле јаан амадулу бойы бистиҥ талада танылу, јарлу ла тоомјылу деп айдар керек.

1964 јылда ол Горно-Алтайскта педучилищени божодоло, Ороныҥ баштамы школында 2-чи класстыҥ ӱредӱчизи болуп, иштеги јаан јолын баштаган. Оноҥ черӱде службазын ӧдӱп, 1972 јылда пединституттыҥ тӱӱкилик факультедин божодып, тӱӱкиниҥ ӱредӱчизи, Кан-Оозы аймактыҥ албаты ӱредӱзи бӧлӱгинде инспектор, КПСС-тыҥ райкомыныҥ инструкторы болуп иштеген.

1978 јылдыҥ куран айында Александр Айдынович Јабагандагы кой ӧскӱрер совхозтыҥ партийный комитединиҥ качызына кӧстӧлгӧн. Ол партийный башкараачы болуп иштеп тура, јаан ајаруны амыралтага чыккан улустыҥ, кенектердиҥ, аргазы кирелӱ улустыҥ, ӧскӱстердиҥ ле балдары кӧп билелердиҥ сурактарына эткен.

Александр Айдыновичти 1984 јылдыҥ куран айында Кан-Оозы аймактыҥ райисполкомыныҥ албаты ӱредӱлик аайынча бӧлӱгиниҥ јаанына кӧстӧгӧн. Шак бу јылдар текшиӱредӱлик ле профессионал школдордо јаҥыртулар ӧткӱрип турган сӱрекей каруулу ӧй болгон. Школго балдарды алты јаштаҥ алары ла он бир јылга ӱредерине кӧчӧтӧн программа кийдирилген.

Александр Айдыновичке једимдӱ ле ак-чек ижи учун «РСФСР-дыҥ албаты ӱредӱлигиниҥ отличниги» деген бийик нере адалган.

1993 јылда А. А. Матыков мынаҥ озо Горно-Алтайский автономный областьтыҥ албаты ӱредӱлик аайынча бӧлӱгиниҥ јааны болгон Н. П. Федоровала кожо бистиҥ республиканыҥ албаты ӱредӱлигиниҥ адынаҥ ЮНЕСКО-ныҥ Якутскта ӧткӱрген калыктар ортодогы «Национальный школ: ӧзӱмниҥ концепциязы и технологиязы» деген конференцияда турушкан.

1990 јылда А. А. Матыков Кан-Оозы аймактыҥ «Ӧйдиҥ ӱни» деген газединиҥ баштапкы редакторына кӧстӧлгӧн.

Александр Айдынович Кан-Оозы аймактыҥ депутаттарыныҥ Совединиҥ депутадына канча катап тудулган, эки катап — аймактыҥ депутаттарыныҥ Совединиҥ председателиниҥ ордынчызына. Ол бу иште иштеп тура, депутаттардыҥ Совединиҥ ижиниҥ чыҥдыйын кӧдӱрери, эл-јонныҥ јадын-јӱрӱминиҥ кемин тыҥыдары јанынаҥ кӧпти эткен. Оныҥ эрчимдӱ ижи аймактыҥ экономиказыныҥ ӧзӱмин оноҥ ары тыҥыдары, эл-јон таҥынаҥ мал-ажын ӧскӱрип турган бӧлӱкти элбеде ӧскӱрери аайынча улалган.

Александр Айдынович 2010 јылдаҥ ала бӱгӱнги кӱнге јетире аймактыҥ јондык биригӱлериниҥ јааны, онойдо ок јуу-чактыҥ ла иштиҥ ветерандарыныҥ аймактагы совединиҥ председатели болуп, ак-чек ле эрчимдӱ иштеп јат.

Республикада, аймакта ады-јолы јарлу А. А. Матыковтыҥ бийик кайралдарыныҥ тоозы кӧп. Узак ӧйдиҥ туркунына једимдӱ ле ак-чек иштегени учун 2010 јылда ого «Алтай Республиканыҥ кӱндӱлӱ кижизи» деп кӱндӱлӱ ат адалган, 2012 јылда оныҥ ады-јолы «Россияныҥ эҥ артык улузы» деген албатылар ортодогы јаан энциклопедияга кийдирилген, «За заслуги перед Отечеством» I степеньдӱ орденниҥ медалиле, кӧп тоолу Кӱндӱлӱ грамоталарла кайралдаткан, РФ-тыҥ Президентиниҥ Сибирьдеги федерал округтагы чыдулу чыгартулу кижизи В. Толоконскийдиҥ адынаҥ ого быйан айдылган. 2018 јылда Александр Айдыновичтиҥ башкарганыла Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ туружаачы-јерлештериниҥ эземин кереестеери јанынаҥ јаан иш эдилген: эземниҥ «Усть-Канский район в годы Великой Отечественной войны – Кан-Оозы аймак Ада-Тӧрӧл учун Улу јууныҥ јылдарында» деп эки том бичиги чыккан. Тургуза ӧйдӧ ол «Трудовая доблесть земли Канской» деген бичикти белетеп чыгарары јанынаҥ иштеп јат. Ол Россияныҥ Журналисттериниҥ биригӱзиниҥ турчызы.

Бу кӱндерде Александр Айдынович Матыковты јолду бийик кайралыла, Најылыктыҥ ордениле, кӧп тоолу улус уткуйт.

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина