Настройки отображения
Настройки шрифта:
Выберите шрифт Arial Times New Roman
Интервал между буквами (Кернинг): Стандартный Средний Большой
Выбор цветовой схемы:
Алтайдын Чолмоны
Улуркак ла кеен ӧзӧктиҥ ӱлгерчи-кожоҥчызы
07.09.2020
«Алтайдыҥ Чолмоны» эл газеттиҥ кычыраачыларына ӱлгерчи, бичиичи Алтын-Ай Олчонованыҥ (Анна Сартакованыҥ) ады-јолы да, чӱмдемелдери де јуук ла таныш.
Ол бойы Улаган аймактыҥ Балыкчы јуртынаҥ. Улаган деген кеен ле сӱрлӱ Алтайды улу каандык деп тегиндӱ айтпаганын Алтын-Ай Олчонованыҥ јайаандык иштери недеҥ де артык керелеп јатканын кычыраачылар, байла, јакшы билер. Кеен ле улуркак ар-бӱткени, јайымды недеҥ де артык баалап јӱрген эл-јоны ӱлгерчиниҥ јайаан иштериниҥ кажы ла јолдыгында. Олордыҥ ийделӱ, ээлӱ эрмек-сӧстӧринде кандый да јажытту, јетире айдылбаган учуры бар. Ӱлгерчи онызын, байла, кычыраачыныҥ бойына артыргызат.
А. Олчонова ээчий-теечий белетелип, ак-јарыкка чыккан тӧртинчи бичиктиҥ авторы. Темдектезе, «Амыр турзын Алтайым» деген ӱлгерлик јуунты керегинде бойыныҥ шӱӱлтезин Улаганнаҥ Наталья Енчинова газеттиҥ 44-чи номеринде (кичӱ изӱ айдыҥ 23-чи кӱни) «Туулардаҥ туулган поэзия» деп адалган бичимелинде элбеде бичиген. Бу ла ӧдӱп јаткан јылда Алтын-Айдыҥ «Айдый ару ӱним» деп ӱлгерлик јуунтызы (Бийскте кепке базылган) ла куучындардаҥ ла ӱлгерлердеҥ турган «Алтайым. Албатым» деп бичиги чыкты (Горно-Алтайскта). Бир јылдыҥ ичинде эки бичиги чыккан ӱлгерчиниҥ, бичиичиниҥ «тӱжӱмдӱ», једимдӱ ижин аҥылап, оморкоп темдектеер керек. Јайаандык јолы ачык, јанында ак санаалу, ару кӱӱндӱ улус керектӱ акча-манатла јӧмӧп-болужып јӱргени јарамыкту керек. Автордыҥ «Алтайым. Албатым» деп тӧртинчи бичигин чыгарарга акча-манатла самбо кӱрешле телекейлик чемпион Степан Кобенов болушкан.
Алтын-Ай Олчонованыҥ «Алтайым. Албатым» деп бичигиниҥ кире сӧзи «Албатыма айткан сӧс» деп адалат. Ол кире сӧзинде: «Бичик јилбиркеген, кӱӱнзеген ле учурлу, ары јанынаҥ јайалталу башка кӧрӱмдӱ ле тирӱ јӱректӱ улустыҥ колына кирип, јилбилӱ болуп, кӧп кычыраачы-ларды санандырар, бойына аптап тартар, кӧрӱм-шӱӱлтезин кӱйбӱредип, кезик учуралда кӧгӱс-санаазын солып та турар деп караннаҥ иженип, алканып, божодып ийдим» деп бичийт. Бу бичикте, темдектезе, «Алтайым, албатым бар», «Баскан јерис ырысту», «Кудай берген Јалбырак», «Јы-мыртка садып јадым» деп куучындары ла оноҥ до ӧскӧзи сӱрекей солун. Бу бичикти кычыраачы бир ле колына алза, учы-тӱбине јетпегенче, јетире кычырбаганча, байла, салбас. «Каткымчылу учуралдар» деген бажалыктаҥ оогош бол-чомдордыҥ айтканын кычырып, олордыҥ керсӱзин, санаалузын кайкаары артат. Оноҥ ары тизӱ ӱлгерлер, алкыштар јарлалган.
Туулу Алтайдыҥ ӱлгерчилериниҥ, бичиичилериниҥ отогына јаҥы јайаан јайалталар кожулып јатканы јакшы керек деп айдарга јараар. Алтын-Ай Олчонованыҥ, Вячеслав Ядагановтыҥ, Јергелей Унукованыҥ бойыныҥ кычыраачылары бар. Олорды, кычыраачыларды, тирӱ, ийделӱ, ээлӱ сӧстиҥ устарыныҥ чӱмдегени, бичигени јилбиркедет, санандырат. Олордыҥ кӧксине ижемји конуп, база кандый чӱмдемелдериле бисти сӱӱндирер деп, кычыраачылардыҥ сакып јӱргени бичиичи улуска база кӧӧрӧм кӱӱн-тап, чӱмдеерине база јаҥы тебӱ, тыныш берип јатка-ны база јакшы керек.
Бу ла адалган улусты Алтай Республиканыҥ Бичиичилер биригӱзиниҥ турчыларына не албас деген суракты кычыраачылар јаантайын берет. Бичиичи Јергелей Унукова 2007 јылдаҥ бери Россияныҥ Журналисттер биригӱзиниҥ турчызы деп, кычыраачылар билер, сӱӱген бичиичизиле оморкоп јӱредилер. Је бот, јуук ӧйдӧ Алтын-Ай Олчонованы, Вячеслав Ядагановты Россияныҥ Журналисттер биригӱзине алар деп иженер керек.
Албаты јайаан јайалталу бичиичилерин керектӱ кеминде кӧдӱрип, баалап јӱрерине јолду ајарузын база айдып јӱргилейт. Карындаш калыктар јайаандык иштӱ улузын јӧмӧп, кӧдӱрип јӱрет. Је биске де база ол ло јолло барза артык эмес пе?
К. ТӦЛӦСОВА
ТОП
«Гуркин» деген телекей: ачылталар ла јажыттар
Г.И. Гуркин ӱйи Мария Агафоновнала Оносто садында Атту-чуулу алтай јурукчы, политикалык ла јондык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыккан ӧйин ле јерин чокумдаган јаҥы документтер табылган. «ХХ чактыҥ башталарында Туулу Алтайда эҥ јарлу јон-политикалык ишчилердиҥ бирӱзи, јурукчы Григорий Иванович Чорос-Гуркин 1870 јылдыҥ чаган айыныҥ 12-чи кӱнинде Улалуда чыккан деп чотолот. Је Алтай Республиканыҥ Государстволык архивинде Улалудагы
«Јурукчыныҥ јуртын орныктырары – тӧс иш»
Јурукчыныҥ Оностогы јуртында Атту-чуулу алтай јурукчы, ады јарлу јондык ла политикалык ишчи Григорий Иванович Чорос-Гуркинниҥ чыкканынаҥ ала 155 јылдыгыла колбой тергеебисте кандый иштер темдектелгени керегинде Алтай Республиканыҥ А. В. Анохинниҥ адыла адалган Эл музейиниҥ директоры Римма ЕРКИНОВА куучындайт. – Г. И. Чорос-Гуркинниҥ юбилейине белетенери ле оныла колбой быјыл ӧткӱретен иштер керегинде Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ јакааны
«Баатырларыс ойгонып калды…»
(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым