Улуркак ла кеен ӧзӧктиҥ ӱлгерчи-кожоҥчызы

07.09.2020

«Алтайдыҥ Чолмоны» эл газеттиҥ кычыраачыларына ӱлгерчи, бичиичи Алтын-Ай Олчонованыҥ (Анна Сартакованыҥ) ады-јолы да, чӱмдемелдери де јуук ла таныш.

Ол бойы Улаган аймактыҥ Балыкчы јуртынаҥ. Улаган деген кеен ле сӱрлӱ Алтайды улу каандык деп тегиндӱ айтпаганын Алтын-Ай Олчонованыҥ јайаандык иштери недеҥ де артык керелеп јатканын кычыраачылар, байла, јакшы билер. Кеен ле улуркак ар-бӱткени, јайымды недеҥ де артык баалап јӱрген эл-јоны ӱлгерчиниҥ јайаан иштериниҥ кажы ла јолдыгында. Олордыҥ ийделӱ, ээлӱ эрмек-сӧстӧринде кандый да јажытту, јетире айдылбаган учуры бар. Ӱлгерчи онызын, байла, кычыраачыныҥ бойына артыргызат.

А. Олчонова ээчий-теечий белетелип, ак-јарыкка чыккан тӧртинчи бичиктиҥ авторы. Темдектезе, «Амыр турзын Алтайым» деген ӱлгерлик јуунты керегинде бойыныҥ шӱӱлтезин Улаганнаҥ Наталья Енчинова газеттиҥ 44-чи номеринде (кичӱ изӱ айдыҥ 23-чи кӱни) «Туулардаҥ туулган поэзия» деп адалган бичимелинде элбеде бичиген. Бу ла ӧдӱп јаткан јылда Алтын-Айдыҥ «Айдый ару ӱним» деп ӱлгерлик јуунтызы (Бийскте кепке базылган) ла куучындардаҥ ла ӱлгерлердеҥ турган «Алтайым. Албатым» деп бичиги чыкты (Горно-Алтайскта). Бир јылдыҥ ичинде эки бичиги чыккан ӱлгерчиниҥ, бичиичиниҥ «тӱжӱмдӱ», једимдӱ ижин аҥылап, оморкоп темдектеер керек. Јайаандык јолы ачык, јанында ак санаалу, ару кӱӱндӱ улус керектӱ акча-манатла јӧмӧп-болужып јӱргени јарамыкту керек. Автордыҥ «Алтайым. Албатым» деп тӧртинчи бичигин чыгарарга акча-манатла самбо кӱрешле телекейлик чемпион Степан Кобенов болушкан.

Алтын-Ай Олчонованыҥ «Алтайым. Албатым» деп бичигиниҥ кире сӧзи «Албатыма айткан сӧс» деп адалат. Ол кире сӧзинде: «Бичик јилбиркеген, кӱӱнзеген ле учурлу, ары јанынаҥ јайалталу башка кӧрӱмдӱ ле тирӱ јӱректӱ улустыҥ колына кирип, јилбилӱ болуп, кӧп кычыраачы-ларды санандырар, бойына аптап тартар, кӧрӱм-шӱӱлтезин кӱйбӱредип, кезик учуралда кӧгӱс-санаазын солып та турар деп караннаҥ иженип, алканып, божодып ийдим» деп бичийт. Бу бичикте, темдектезе, «Алтайым, албатым бар», «Баскан јерис ырысту», «Кудай берген Јалбырак», «Јы-мыртка садып јадым» деп куучындары ла оноҥ до ӧскӧзи сӱрекей солун. Бу бичикти кычыраачы бир ле колына алза, учы-тӱбине јетпегенче, јетире кычырбаганча, байла, салбас. «Каткымчылу учуралдар» деген бажалыктаҥ оогош бол-чомдордыҥ айтканын кычырып, олордыҥ керсӱзин, санаалузын кайкаары артат. Оноҥ ары тизӱ ӱлгерлер, алкыштар јарлалган.

Туулу Алтайдыҥ ӱлгерчилериниҥ, бичиичилериниҥ отогына јаҥы јайаан јайалталар кожулып јатканы јакшы керек деп айдарга јараар. Алтын-Ай Олчонованыҥ, Вячеслав Ядагановтыҥ, Јергелей Унукованыҥ бойыныҥ кычыраачылары бар. Олорды, кычыраачыларды, тирӱ, ийделӱ, ээлӱ сӧстиҥ устарыныҥ чӱмдегени, бичигени јилбиркедет, санандырат. Олордыҥ кӧксине ижемји конуп, база кандый чӱмдемелдериле бисти сӱӱндирер деп, кычыраачылардыҥ сакып јӱргени бичиичи улуска база кӧӧрӧм кӱӱн-тап, чӱмдеерине база јаҥы тебӱ, тыныш берип јатка-ны база јакшы керек.

Бу ла адалган улусты Алтай Республиканыҥ Бичиичилер биригӱзиниҥ турчыларына не албас деген суракты кычыраачылар јаантайын берет. Бичиичи Јергелей Унукова 2007 јылдаҥ бери Россияныҥ Журналисттер биригӱзиниҥ турчызы деп, кычыраачылар билер, сӱӱген бичиичизиле оморкоп јӱредилер. Је бот, јуук ӧйдӧ Алтын-Ай Олчонованы, Вячеслав Ядагановты Россияныҥ Журналисттер биригӱзине алар деп иженер керек.

Албаты јайаан јайалталу бичиичилерин керектӱ кеминде кӧдӱрип, баалап јӱрерине јолду ајарузын база айдып јӱргилейт. Карындаш калыктар јайаандык иштӱ улузын јӧмӧп, кӧдӱрип јӱрет. Је биске де база ол ло јолло барза артык эмес пе?

К. ТӦЛӦСОВА

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина