Баштапкы эко-јорык

05.10.2020

Ӧткӧн амыраар кӱндердиҥ бирӱзинде калада јаткан эл-јонныҥ кӧп сабазы јылу тӧжӧктӧринде тату тӱштер кӧрӱп, уйуктап јаткылаарда, Горно-Алтайсктыҥ јӱрӱминде база бир тӱӱкилик учурлу керек-јарак башталган. Слер, кычыраачылар, оп-соп болуп, бу кандый андый учурлу эрте таҥ болды не деп кайкаар болбойыгар. Је андый болзо, газетти чике ле алдыгарга јайа салып, јарлалып јаткан бу бичимелди лапту кычырып кӧрӧтӧн туругар.

Ол кӱн сегис саат одус минутта тӱндӱк базыттыҥ тергеелик бӧлӱгиниҥ турчылары Јыланду ӧзӧктӧҥ Манјӱрек јаар ууланган јолго чыккандар. Јалтанбас јети келин јаап турган јаашка јаан ајару этпей, баштапкы ла катап 20 километр јерди јойу ӧдӧргӧ тидингендер. Анайып, јойу јӱреечилердиҥ Јорыкчылардыҥ телекейлик кӱнине учурлап ӧткӱрген јарымдай марафоны тӱӱкилик јолын алынып, јӱрӱмде бӱткен!

Тӱндӱк базыттыҥ тергеелик бӧлӱгиниҥ башкараачызы Наталья Кушерованыҥ айтканыла, бу эко-јорыкты ӧткӱрер санаа олорго кенейте ле келген. Ол: «Бис бир јыл шыку ӧйгӧ кырларды јойу кырлап јадырыс. Ол ортозында бойлорысты узада јорыкта ченеп кӧрзӧ кайткай не деген санаалар келип туратан. Бисти, «скандинавтарды», Јорыкчылардыҥ телекейлик кӱнине учурлалган керек-јарактарда турушсын деп кычырарда, мойношпогоныс. Ол кӱн суудагы слалом ло рафтинг аайынча республикан федерация бойыныҥ маргаандарын база тӧзӧп ӧткӱрген“ — деп куучындайт.

Ӧкпӧӧргӧн лӧ сӱӱнген «скандинавтардыҥ» ортозынаҥ јорыкта туружарга бир ле уунда 15 кижи бичиткен. Је темдектелген кӱнде јолго јӱк ле јети кижи чыккан. Кожо алатан тооломныҥ тоозында кыйалтазы јогынаҥ термометр, оосты ла тумчукты бӧктӧйтӧн маска, бойына ла «ол карындашка» керектӱ азык-тӱлӱк ле эрезин сопоктор болор учурлу болгон. Кырларда ургун јааштар јаап, суулар јуулып, кӧӧлмӧктӧр болуп калган учун јӱктенчиктиҥ тӱбинде анчада ла буттарга кийетен калганчы эдим јазымы јогынаҥ јадар керек болгон.

Анайда ок керектӱ справкалар ла јор-јорыкты тӧзӧп ӧткӱрерин јараткан бичик-билик ажындыра белетелип јазалган. Јорыктыҥ туружаачылары бу 20 километр јолды сегис сааттыҥ туркунына ӧдӧргӧ јазангандар. Оныҥ учун «оорычылар» јалтанбас јети келинди финиште эҥиргеери 16 саатта сакыгандар. Је бистиҥ «скандинавтар» рекорд тургузып, ай-кӱнниҥ коомой айалгазында узун јолды 5 саат 25 минуттыҥ туркунына ӧткӧндӧр. Чынын айтса, олорды финишке арып-чылабай, каткы-кокырлу келер деп, кем де сананбаган. «Манјӱрек» ГЛК-ныҥ башкараачылары јорыкчыларга ол кӱн бойлорыныҥ сценазын акту кӱӱнинеҥ кӱӱнзеп ӧнӧтийин бергендер. Рекордсмендер дезе оныҥ тепсеҥине чыгып, бойлорыныҥ кӱӱн-санааларыла ӱлешкендер.

Алена Шкакова: «Меге бир командада нак кыстарла кожо туружып, јолой Алтайдыҥ кеен-јаражын кӧрӧргӧ недеҥ де јакшы болгон. Ӧзӧк-буурым сӱӱнчиле толды! Эмди мен 20 километр јолды ӧдӧри ол тен не де эмес деп јакшы оҥдодым!»

Римма Аяшева: «Мен ай-кӱнниҥ айалгазы кандый да турза, бу эко-јорыкта кыйалтазы јогынаҥ туружарым деп бек шӱӱп алгам. Јолды јеҥил ӧткӧнис. Ак-јарыкта бистиҥ кичӱ тӧрӧлистеҥ јаркын-јараш јер база јок. Ончогорго ачык-јарык кӱӱн-тап, су-кадык ла јалакай санаалар кӱӱнзеп турум!»

Анжела Абдишева: «Бӱгӱн ончобысты јакшы кӱӱн-санаа олјолоды. Бу мындый јалтанбас келиндерле, кыстарла кунугатан бедиҥ? Мениҥ скандинав базытта баштапкы алтамдарым сӱрекей кӱчке келишкен. Су-кадык јӱрӱм јӱрерин сӱӱчилердиҥ клубына келеримде, олор кӱнине 48 километр јол ӧдӧтӧндӧр. Баштапкы ла тазыктырынышта 10 километрди ӧдӧргӧ келишкен. Бир јылга темигип калган улустыҥ «куйругына» отурып, бу ченелтени ӧткӧм. Айылыма јӱк арайдаҥ једеле, орыннаҥ ӱч сааттыҥ туркунына турбагам. Эмди кырларда јеҥил-айак јӱредим. Бӱгӱнги кӱнге јетире тазыктырынышты бир де катап калас ӧткӱрбегем».

Јиилек Арбакова: «Јӱрӱмде јаҥы башталып турган орык јолдор кӱӱн-санааҥды јаантайын кӧдӱрип јат. Бистиҥ Алтайыста талдаары да јок. Ончозы јараш ла јакшы. Јорыкта бастыра улус туружып болбогон. Ол кӱӱн-санааны эмеш ӱрей согот. Келер ӧйдӧ болотон јол-јорыктарда ончобыс туружарыс деп иженип турум. Эҥ ле јалтанбас кыстар бисле кожо!»

Зульфия Шадеева: «Амадаган јол-јорыгыс јут-јулакайда болор бо, јок по деп озо баштап алаҥзыгам. Је ончозы бийик кеминде ӧтти. Ӱстибисте кӱн јаркындалган, теҥери кӧк-чаҥкыр турган, бисти дезе агаштардыҥ сары, кызыл ла јажыл бӱрлери курчаган. Мынаҥ артык не керек! Ар-бӱткенди, ай-кӱнди кӧрӱп, тапту ла маказырагам».

Людмила Коргина: «Јолыста ажулар ла суулар учураган. Олорды јеҥил ӧттис. Бир кезек јерлерде интигип, јыгылганыс, балкашка бадалганыс, је бистиҥ нак командабыс ачык кӱӱндӱ ле јалакай јӱректерлӱ, сӱрекей кӱчтӱ ӧмӧлик болгон!»

Бу тӱӱкилик учурлу эко-јорыктыҥ туружаачылары ӧмӧликтиҥ башкараачызына, туризм аайынча министерствого, республикан спорткомитетке ле «Манјӱрек» ГЛК-га олорды бу керекте баштаганы ла јӧмӧгӧни учун јаан быйан айдып јадылар.

Наталья Кушерова дезе адакыда: «Јети — ол ырысту тоо, бистиҥ баштапкы ла катап ӧткӱрген јол-јорыгыс једимдӱ ӧтти!» — деп айткан. Ол јорыктыҥ бастыра туружаачыларына дипломдор ло кереес сыйлар табыштырган. Тазыктыраачы ат-нерелӱ јорыктыҥ јабылтазында келер јылда кӱӱк айдыҥ учында бистиҥ республикада скандинав (тӱндӱк) базыттыҥ фестивали ӧдӧр деген. Айдарда, бистиҥ ичкери алдыбыста бӱгӱнги кӱннеҥ јӱс катапка артык ла јаркынду, чӱмдӱ ле кеен јаҥы јол-јорыктар болор деп сӱӱнчилӱ јарлаган.

А. КАБАР

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина