Алтайдын Чолмоны

36 миллионноҥ ашкан

09.10.2020

Коронавирус деген оору табылганынаҥ ала кечеги кӱнге јетире телекей ичинде 36 миллионноҥ кӧп кижи бу југуш оорула оорыган.

Алтай Республиканы алар болзо, бу ооруга табарткан улус аайынча ӱлӱрген айдыҥ 7-чи кӱнинде јаҥы 103 учурал темдектелген. Горно-Алтайскта 43 кижи, ол тоодо алты бала; Майма аймакта 33 кижи, ол тоодо алты бала;  Кӧксуу-Оозы аймакта 12 кижи, ол тоодо тӧрт бала;  Кош-Агаш аймакта беш кижи, ол тоодо ӱч бала;  Оҥдой аймакта беш кижи, ол тоодо бир бала; Шабалин аймакта тӧрт кижи ле Чамал аймакта бир кижи оорыган. 103 јаҥы учуралдаҥ 19 учуралда мынаҥ озо оорыган улусла колбу, 84 учуралда коронавирустыҥ симптомдоры болгоны јарталган.

Јаҥы 103 учурал темдектелген

Анайып, Алтай Республикада бу оорула улус  оорыган 4296 учурал лабораторно темдектелген. Ол тоодо Кош-Агаш аймакта – 1430, Горно-Алтайскта – 1073, Майма аймакта – 499, Оҥдой аймакта – 353, Турачак аймакта – 245, Кан-Оозы аймакта – 187, Шабалин аймакта – 176, Улаган аймакта – 140, Чамал аймакта – 102, Кӧксуу-Оозы аймакта – 76, Чой аймакта – 15.

Тергееде коронавирус деген југуш оорула оорыган 24 кижи божогон. Олордоҥ 20-зи бу оорудаҥ улам болзо, тӧртӱзи ӧскӧ шылтактардаҥ улам.

Ӧткӧн кӱнде 68 кижи јазылган. Ӱлӱрген айдыҥ 8-чи кӱнине јетире тергеебисте бу оорудаҥ јазылган улустыҥ текши тоозы 3131.

Коронавирус југуш ооруга лабораторно 99123 кижи шиҥдеткен. Јӱк ле ӱлӱрген айдыҥ 7-чи кӱнинде 731 проба шиҥделген. Медициналык шиҥжӱ алдында 910 кижи артат.

Калганчы кӱндерде ковидле оорып турган улустыҥ тоозы кӧптӧйт. Республикабыстыҥ калазыныҥ оромдорыла тӱрген болуштыҥ кӧлӱктериниҥ ары-бери маҥтадыжы база кӧптӧй бергендий билдирет. Оныҥ да учун бис Алтай Республиканыҥ су-кадыкты корыыры аайынча  министерствозына оныҥ пресс-качызы Галина Зубакина ажыра бир канча сурактарысты аткарганыс ла карууларын алганыс:

–Кижиниҥ эди-каныныҥ изӱзи 37 градустаҥ ажат, тамагы оорыйт, кижи јыт та, амтам да сеспейт. Мындый айалгада нени эдер керек? Тӱрген болушты алдыртар ба эмезе поликлиникага барар керек пе?

–Андый симптомдор бар болзо, айылдаҥ чыкпагар, врач алдыртар керек. Эҥирде ле амыраар кӱндерде оорый берген болзоор, тӱрген болушты алдыртыгар. Коронавирустаҥ улам медиктердиҥ бӱгӱнги ижи сӱреен кӧп, оныҥ учун јӱк ле ооруныҥ турумкай симптомдоры бар тушта: эди-каныныҥ изӱзи 37,5 градустаҥ ӧрӧ, јӧдӱл, тыныш јетпей турган болзо, врачты алдыртар керек. Таҥынаҥ бойыгар эмденбегер. Анайда ок бойыгарга диагноз тургузып, кандый бир тӧзӧлгӧ јогынаҥ анализтер табыштырып, лабораторный службага ӱзеери јӱк этпегер. Коронавируска шиҥдедер керек деп, јӱк ле врач јартап айдар аргалу.

–Компьютерный томографияны кандый учуралдарда эдедилер?

–Компьютерный томографияны коронавирусту деп лабораторно темдектеткен оору улуска эдедилер. Тургуза ӧйдӧ компьютерный томографияга очередь бар. Ковидке деп, республикан эмчиликте бир томограф бар. Ол амыраар кӱндер јогынаҥ эртен турадаҥ ала оройго јетире иштейт. Керек боло берзе, специалистти тӱнде де алдырадылар. Оору улустыҥ приемы эки бӧлӱкке бӧлинет – эртен турадаҥ ала стационарда эмденип тургандар, эҥирде амбулаторно эмденип турган улус. Пациентке КТ-ны  ӧдӧр ӧй озолондыра айдылат ла эмчиликтиҥ кӧлӱгиле оны шиҥжӱге экеледилер.

–Ковидке анализ положительный болгон соҥында, оору кижини эмчиликке тӱрген-тӱкей салар ба эмезе айылда јадып эмденерге јараар ба?

–Положительный анализтӱ кижи айлында да эмденер аргалу, бастыра неме оору кижиниҥ айалгазынаҥ камаанду.

Врачтар база улус, олор база оорый берет

–Билениҥ арткан улузы канайдар, байа бир контактный деген улуска нени эдер керек?

–Баштапкы контактный улус айылда самоизоляцияда отурат. Ооруныҥ симптомдоры башталза, врачты алдыртар керек.

–Медишчилердиҥ једишпей турганы сезилет пе, ол ло эмчиликтерде, тӱрген болуштыҥ службазында?

–Врачтар једишпей барган, не дезе, калганчы ӧйдӧ медицинский службада санитарный јылыйтулар бар. Врачтар база улус, олор база оорый берет. Айылдарга алдыртып турган учуралдардыҥ тоозы ӱч катапка кӧптӧгӧн, врачтардыҥ тоозы дезе тӧрт катапка астаган. Тургуза ӧйдӧ кажы ла врач кӱнине 45-60 кижини кӧрӧт. Эҥирдиҥ 20:00 саадына јетире иштейдилер. Ол ло инфекционный госпитальдардыҥ ишчилери эмчиликтердиҥ ле поликлиникалардыҥ ишчилеринеҥ тӧзӧлгӧн болуп јат.

–Бӱгӱнги ле кӱнде коронавирусла оорып тургандарга канча орын-јер тӧзӧлгӧн?

–2020 јылдыҥ сыгын айыныҥ 26-чы кӱнине јетире 404 орын тӧзӧлгӧн болгон. Мынызы озолондыра темдектелген планныҥ 367,3 проценти. Алтай Республиканыҥ су-кадыкты корыырыныҥ «Республикан эмчилик» деп бюджетный учреждениезинде 177 орын, Майма аймактыҥ эмчилигинде 110 орын, «СПИД-ти болдыртпазы ла оныла тартыжары аайынча тӧс јерде» 30 орын, Турачак аймактыҥ эмчилигинде 24 орын, Кош-Агаш аймактыҥ эмчилигинде 43 орын ла «Кожно-венерологический диспансерде» 20 орын бар болуп јат.

Орындардыҥ текши тоозынаҥ 282-зи кислородко колболбогон, 82-зи кислородту ла 40-и кислородту ла ИВЛ-ду.

*   *   *

Бу ок ӧйдӧ тергеебиске коронавирустаҥ вакцинаныҥ баштапкы партиязы келген.

Коронавирус југуш ооруныҥ профилактиказына керектӱ комбинированный векторный вакцинаныҥ баштапкы партиязы тергееге келген.

Коронавируска вакцинация бойлоры кӱӱнзеген улуска тургузылат. Коронавирус југуш оорудаҥ прививканы озо ло баштап чочыдуныҥ зоназында иштеп турган медишчилер – тӱрген болуштыҥ, поликлиникалардыҥ, инфекционный госпитальдардыҥ ишчилери алар деп, АР-дыҥ су-кадыкты корыыры аайынча министерствозы јетирет.

Вакцинаны эки катап тургузадылар. Баштапкы катап тургускан кийнинеҥ ӱч неделе ӧткӧн соҥында, экинчи катап. Баштапкы прививканыҥ кийнинеҥ гуморальный иммунитет тӧзӧлӧт. Јартап айткажын, коручыл антителалар табылат. Экинчи катап тургускан соҥында, узак ӧйгӧ турумкай иммунитет тӧзӧлӧт.

Тургуза ӧйдӧ инфекционный госпитальдардыҥ 18 ишчизи вакцинацияныҥ баштапкы бӧлӱгин ӧткӧн, кандый бир коомойтыштар темдектелбеген. Препаратты тургузардаҥ озо медиктерди шиҥдейдилер, канныҥ анализтерин аладылар.

COVID-19-таҥ текши вакцинация производство јаандаган ла шиҥжӱ иштердеҥ алынган јетирӱлер јуулган соҥында башталар. Вакцинацияны бастыра граждандар акча тӧлӧбӧзинеҥ алар.

Коронавирустаҥ вакцинаныҥ баштапкы партиязы келген

«Гам-КОВИД-Вак» – коронавирус југуш оорудаҥ телекей ичинде баштапкы вакцина болуп јат. Ол аденовирусный векторго тӧзӧлгӧлӧнгӧн. Оны «Н. Ф. Гамалеяныҥ адыла адалган НИЦЭМ» деп ФГБУ ла Россияныҥ коруланарыныҥ министерствозыныҥ «48-чи ЦНИИ» ФГБУ-зы  кожо белетеген. 2020 јылдыҥ сыгын айыныҥ 11-чи кӱнинде ол окылу регистрация ӧткӧн.

*   *   *

Алтай Республиканыҥ кӱндӱлӱ эл-јоны, эмди эҥ учурлу неме – југуш ооруныҥ таркап турган шылтак-јолдорын токтодоры болуп јат. Оныҥ учун оору улуска айылдары сайын отурар керек! Јаскыда чылап. Бу југуш ооруны кожо јеҥектер, оны таркадып турган јолдорды ӱзектер. Јуук улузарды ундыбай, олорды кичеегер.

Анайда ок коронавирусты болдырт-пазыныҥ эп-аргаларын ундыбайлы – улусту јерлерде маскалар кийер, кӧп улус јуулган јерлердеҥ ыраада јӱрӱгер, колдорорды самындап јунар эмезе антисептиктерди тузаланар, социальный дистанция керегинде ундыбагар.

К. ЯШЕВ белетеген

Е. БУТУШЕВТИҤ фотојуругы