Мактулу Алтайына, албатызына катап ла бурылды

13.11.2020

Алтай Республиканыҥ культура министерствозы ла А. В. Анохинниҥ адыла адалган эл музей ӧмӧ-јӧмӧ Сибирь тергеезиниҥ баштапкы профессионал јурукчызы Г. И. Чорос-Гуркинниҥ чыкканынаҥ ала 150 јылдыгына учурлалган «Какими красками опишу тебя, мой славный Алтай?» («Кайран мениҥ мактулу Алтайым, кандый будуктарла сени чӱмдейин?») деп адалган кӧрӱниҥ альбом-каталогын ла кижи бойыла кожо алып јӱрерге эптӱ экче «Григорий Чорос-Гуркин» деген ӧҥдӱ буклетти белетеп, ак-јарыкка чыгарды.

Солун ӱлекердиҥ билим башкараачызы, онойдо ок альбом-каталогтыҥ кире сӧзиниҥ (орус, алтай, английский тилдерле јарлалат) авторы Римма Еркинова. Ол јурукчы Г. И. Чорос-Гуркинниҥ јӱрӱмдик, јайаандык јолын эзедип, калыгына, келер ӱйелерге артыргыскан энчи-байлыгыныҥ учуры јанынаҥ айдат. «Григорий Ивановичтиҥ «Кайран мениҥ мактулу Алтайым, кандый будуктарла сени чӱмдейин?» деген толо јылдык кӧрӱзинде баштапкы катап оныҥ иштериниҥ репродукциялары Санкт-Петербургтыҥ ла Сибирьдиҥ музейлериниҥ јуунтыларыла кожо чыгарылды (Государственный Орус музей, Россияныҥ этнографиялык музейи, Россияныҥ Билимдер академиязыныҥ (Кунсткамера) антропологияныҥ ла этнографияныҥ музейи, Кудай јаҥыныҥ тӱӱкизиниҥ государственный музейи, Новосибирсктиҥ государственный художественный музейи, Алтай крайдыҥ художественный музейи, Омсктыҥ М. А. Врубельдиҥ адыла адалган јураар санадыныҥ музейи, Красноярсктыҥ В. И. Суриковтыҥ адыла адалган чӱмдемел музейи, Пермьниҥ госудрственный чӱмдемел галереязы, Бийсктиҥ В. А. Бианкиниҥ адыла адалган краевед музейи, Мариинск каланыҥ тӱӱкизиниҥ музейи, Бурят Республиканыҥ эл музейи, Алтай Республиканыҥ А. В. Анохинниҥ адыла адалган эл музейи). Мынайда бир аай чук тургузылып, олор Сибирьдиҥ улу јаан јурукчызыныҥ јайаандыгы керегинде бистиҥ билгиристи элбедет ле тереҥжидет» деп, искусствоведениениҥ кандидады Р. Еркинова бичийт.

Ол онойдо ок Гуркинниҥ јуруктарыныҥ ӧрӧ адалган музейлерге келген јолы башка-башка: таҥынаҥ улус бойлорыныҥ јуунтыларынаҥ сыйлаган, учреждениелер табыштырган, онойдо ок садып алгандары бар деп чокымдайт.

Онойып, каталогко јурукчыныҥ 78 ижи (јураган 26 ла графикалык 52) кирет. Бийик кеминде ле чыҥдый белетелген альбом-каталогты кӧмзӧдӧҥ алылган јетирӱлер, Гуркинле бир ӧйдӧ јӱрген ле иштеген улустыҥ эске алыныштары, оныҥ јӱрӱминиҥ ле јайаандыгыныҥ јаан јолы ас учурап турган фотојуруктарла эптӱ-лапту эдип бой-бойын толо, чындык кӧргӱзет.

«Какими красками опишу тебя, мой славный Алтай?» деген кӧрӱниҥ альбом-каталогыныҥ тургузаачылары Сынару Казакова, Сергей Дыков, Татьяна Шастина, кӧрӱниҥ дизайнери Айсулу Семендеева, автордыҥ кире сӧзин английский тилге Людмила Мадышева кӧчӱрген.

Альбом-каталог Самарада 500 тиражла кепке базылган.

Россияныҥ XX чактыҥ баштапкы јарымјылдыгыныҥ культуразыла, санадыла соныркап тургандарга сӱрекей тузалу бичик.

Јураарыныҥ ады јарлу узы, Сибирь санадыныҥ јурукчызы, албатызыныҥ чындык уулы тӧрӧлине ойто «Кайран мениҥ мактулу Алтайым, кандый будуктарла сени чӱмдейин?» деп адалган кӧрӱзиле бурылып келди деп, Римма Еркинова кире сӧзинде темдектеди. Чындап та, улу јурукчы ойто ло Алтайына, албатызына, текши телекейге кеендиктиҥ тилиле амыр-энчӱни, најылыкты сыйлайт.

Бӱкти К. ПИЯНТИНОВА белетеген

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина