Алтайдын Чолмоны

Энелерге ле балдарлу билелерге кандый јӧмӧлтӧлӧр бар?

01.12.2020

Россияда кӱчӱрген айдыҥ калганчы кӱнинде Энениҥ кӱни темдектелет. Балдар чыгардаҥ озо ло кийнинеҥ кандый тӧлӧмирлер бар болгоны керегинде јартамал.

Ӱй улустыҥ консультациязына учетко турганда, 675,15 салковой (2020 јылдыҥ кочкор айыныҥ 1-кы кӱнинеҥ ала) тӧлӧлӧт. Учетко барлу болгоныныҥ баштапкы ӱч айында турар керек. Анайда ок ишмекчи јӧптӧжӱ аайынча иштеп турган болор керек, эмезе слерди иштеҥ чыгарып ийген болзо, иштиҥ биржазында турар керек. Бу тӧлӧмир акчага, тергеелерге кӧрӧ, кожулта акча болор аргалу.

Барлу ла бала чыгарганы аайынча пособие-акча (декретныйлар) – слердиҥ ишбереечигердиҥ бухгалтериязында аҥылу формула аайынча чоттолот. Эҥ ас кеми – 55 830,6 салковой, эҥ кӧби – 322 191,8 салковой (2020 јылда). Бу акчага НДФЛ салынбайт.

Игис ле оноҥ до кӧп балдар чыкса, пособие балдардыҥ кажызына ла тӧлӧлип јат

Бала чыкканда бир катап тӧлӧлип турган пособие-акча – 18 004,12 салковой (2020 јылдыҥ кочкор айыныҥ 1-кы кӱнинеҥ ала). Ол ада-энезиниҥ бирӱзиниҥ иштеп турган јери аайынча белетелет. Ада-энезиниҥ экӱзи де иштебей турган болзо, тӧлӧмир-акчаны јонјӱрӱмдик коруланыштыҥ органдарында јазадып аларга јараар. Игис ле оноҥ до кӧп балдар чыкса, пособие балдардыҥ кажызына ла тӧлӧлип јат. Учурлу болгоны – керектӱ документ-чаазындарды бала чыкканынаҥ ала алты айдыҥ туркунына табыштырары. Јака Тӱндӱкте тӧлӧмир акча районный коэффициентке кӧптӧдилет.

Энениҥ капиталы – кеми индексировать эдилген, сертификатты баштапкы бала чыкканда аларга јараар, экинчи балага акчаныҥ кеми 150 000 салковойго кӧп болор аргалу. 2020 јылдаҥ ала балдарлу билелерге энениҥ капиталын алар айалгалар билдирлӱ солынган. Эмди оны баштапкы балага аларга јараар – бала 2020 јылда чыккан болзо, бала азыраарга 2020 јылда алынган болзо, эмезе оныҥ кийнинеҥ.  2020 јылда энениҥ капиталыныҥ кеми 466 617 салковой. Экинчи бала 2020 јылда чыккан болзо, ого энениҥ капиталыныҥ кеми 616  муҥ 617 салковой болор. 2020 јылда ӱчинчи эмезе ээчий бала чыккан болзо, мынаҥ озо энениҥ капиталына тап-эриги болбогон, биле 616 муҥ  617 салковойго сертификат алар. Экинчи ле ээчий бала 2020 јылдаҥ озо чыккан болзо, биле энениҥ капиталын мынаҥ озо ээжилер аайынча алар, је индексация ајаруга алынар – 2020 јылда 466  муҥ 617 салковой.

Сертификатты алган, је госјӧмӧлтӧниҥ акчазын тузаланбаган билелерге акчаныҥ кеми 2020 јылдыҥ чаган айыныҥ 1-кы кӱнинеҥ ала индексировать эдилер. Биле энениҥ капиталыныҥ акчазын 2020 јылга јетире толо тузаланып салган болзо, индексацияла колбой ӱзеери тӧлӧмирлер јок.

Энениҥ капиталыныҥ акчазын јасакла тургузылган амадуларга тузаланарга јараар. Темдектезе, јадар јердиҥ айалгаларын оҥдолторына, баланы ӱредерине, энезиниҥ ишмекчи пенсиязыныҥ накопительный бӧлӱгин тӧзӧӧрине ле оноҥ до ӧскӧ. Энениҥ капиталыныҥ акчазын башка-башка амадуларга бӧлиирге јараар.

Баштапкы ла экинчи бала чыкканда ай сайын тӧлӧлип турган ӱзеери тӧлӧмирлер – тергее аайынча балдарга прожиточный минимум. Бу акча, кирелтезиниҥ кеми кӧп лӧ дезе билениҥ кажы ла кижизине эки тергеелик прожиточный минимумнаҥ келижип турган билелерге берилет. 2020 јылдаҥ ала тӧлӧмирди баланыҥ ӱч јажы толгончого јетире аларга јараар. Ай сайынгы тӧлӧмир-акчаны РФ-тыҥ, баштапкы эмезе экинчи балазы 2018 јылдыҥ чаган айыныҥ 1-кы кӱнине јетире чыккан, граждандары алар аргалу. Анайда ок бу темдектелген ӧйгӧ јетире азыраарга бала алган граждандар.

Слер тӧлӧмир-акча тӧлӧзин деп бала чыккан кӱннеҥ ала алты айдыҥ туркунына баштанган болзогор, тӧлӧмир-акча бала чыкканынаҥ ала чоттолор. Јарым јыл ӧткӧн соҥында баштанзагар, баштанган кӱннеҥ ала чоттолор.

Ӱч јаштаҥ ала јети јашка јетире балага ай сайын тӧлӧмир-акча алар тап-эрик оныҥ ада-энезине эмезе опекунына мындый айалгада берилет: билениҥ бастыра улузыныҥ кирелтелериниҥ текши кеми, 2019 јылдыҥ кӱӱк айынаҥ ала 2020 јылдыҥ кандык айына јетире каландар айрылгалактаҥ озо, билениҥ бир кижизине ай сайын 2019 јылдыҥ 2-чи кварталыныҥ прожиточный минимунын ашпай турган болзо. Ӱч јаштаҥ ала 7 јашка јетире кажы ла балага ай сайын балдарга прожиточный минимумныҥ кеминиҥ јарымы кеминде – 7 612,5 салковой тӧлӧмир-акча тӧлӧлӧт.

Баланы бӱдӱн-јарым јажына јетире кӧрӧри аайынча ай сайын тӧлӧлип турган пособие-акча застрахованный кижиниҥ орто ишјалыныҥ 40 проценти кеминде тӧлӧлип јат. Оныҥ кеми бу пособиениҥ јасак аайынча тургузылган эҥ јабыс кеминеҥ ас болбос учурлу. Баштапкы балазын кӧрӧри аайынча ай сайын тӧлӧлип турган пособие-акчаныҥ кеми 2020 јылдыҥ кичӱ изӱ айыныҥ 1-кы кӱнинеҥ ала 6 752,00 салковой болуп јат. Районный коэффициенттер база тузаланылат. Баланыҥ энези иштебей турганы аайынча пособие-акча алып турган болзо, баланы кӧрӧри аайынча пособие-акча берилбес.

Энениҥ капиталыныҥ акчазын башка-башка амадуларга бӧлиирге јараар

Кӧп балдарлуларга тӧлӧмирлер – ӱзеери бир катап берилип турган ла ай сайын берилип турган пособие-акча. Ол ӱчинчи эмезе оны ээчий балдар чыкканда, ада-энезиниҥ иштеп, служба ӧдӱп эмезе ӱренип турган јери аайынча тӧлӧлӧт. Ада-энези экӱлези кайда да иштебей турган болзо, пособиени јаткан јери аайынча јонјӱрӱмдик коруланыштыҥ органдарында аларга јараар.

Призыв аайынча јуучыл службазын ӧдӱп турган кижиниҥ балазына ай сайын тӧлӧлип турган пособие-акчаныҥ кеми – 11 863,27 салковой. Призыв аайынча службазын ӧдӱп јаткан кижиниҥ балазыныҥ энезине тӧлӧлӧт, ӧскӧ пособие-акча бар да болзо. Тӧлӧп баштайтан ӧй: бала чыккан кӱннеҥ ала, је адазы службазын баштаган кӱннеҥ эрте эмес. Бу тӧлӧмир акчаны тӧлӧӧри балага ӱч јажы толгон соҥында, је адазыныҥ службазы тӱгенген кӱннеҥ орой эмес, токтодылат.

Ӱй кижи «самозанятый» эмезе ИП-лу болзо?

Ишбереечиниҥ ишчилерине тӧлӧп турган акча Социальный страхованиениҥ фондынаҥ барат. Мынайып, самозанятыйлар эмезе ИП-лар бу акчаны алзын деп, олор бойлоры учун ФСС-ка взностор эдер учурлу.

Анайда ок слер окылу иштебей турган болзогор, слерге ФСС-таҥ тӧлӧмир акча болбос.