Алтайдын Чолмоны

Тӧргиниҥ јууны ӧткӧн

22.12.2020

Јаҥар айдыҥ 17-чи кӱнинде Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ председателиниҥ молјуларын бӱдӱрип турган Герман Чепкинниҥ башкарганыла Эл Курултайдыҥ Тӧргизиниҥ ээчиде јууны ӧткӧн.

Јуунныҥ ижинде Эл Курултайдыҥ Тӧргизиниҥ турчылары, Алтай Республиканыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ баштапкы одынчызы Эжер Ялбаков, су-кадыкты корыырыныҥ министри Сергей Коваленко, ТФОМС-тыҥ директорыныҥ ордынчызы Оксана Носкова, КСП-ныҥ председатели Эжер Малчинов, АР-дыҥ башчызыныҥ, башкарузыныҥ председателиниҥ Бирлик аппарадыныҥ башкараачызыныҥ ордынчызы Александр Сафронов, ВКС-тыҥ эп-аргазыла тергеениҥ прокурорыныҥ баш болушчызы Юлия Юркина, АР-дыҥ башчызыныҥ, башкарузыныҥ председателиниҥ Бирлик аппарадыныҥ башкараачызыныҥ ордынчызы, башкаруныҥ ГПУ-зыныҥ башкараачызы Ирина Коробейникова, Россия Федерацияныҥ юстициязыныҥ Алтай Республикадагы башкартузыныҥ бӧлӱгиниҥ башкараачызы Наталья Лукиных турушкандар.

Тӧргиниҥ јууны башталар алдында депутаттар јӱрӱмнеҥ эрте јӱре берген Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ председатели Владимир Николаевич Тюлентинниҥ эземин кереестеп, бир минут ӧйгӧ унчукпай тургандар.

Герман Чепкин Тӧргиниҥ јууныныҥ ижин баштап, республиканыҥ элбек јетирӱлер эдер эп-аргаларында ла мессенджерлерде јада калган Эл Курултайдыҥ председатели В. Н. Тюлентинниҥ ордына иштейтен кижи келер  сессияда тудулары керегинде эмеш эби јок јетирӱ јарлалган деп ајарган. Парламентарий: «Мениҥ санаамла болзо, кижиниҥ божогонынаҥ ала тӧртӧн кӱн ӧтпӧгӧнчӧ мындый алтамды эдерге јарабас. Этиканы ла јаҥжыгуларды буспас керек. Слерди, депутат-коллегаларды, бу суракта мени јӧмӧзин деп сурап турум. Парламенттиҥ ижи керегинде айтсабыс, бӱгӱнги кӱнде бисте толо кеминде иштеер ончо аргалар бар. Эл Курултайдыҥ председателиниҥ ижиниҥ молјуларын бӱдӱрер чыдулар оныҥ ордынчызында бар. Комитеттердиҥ јаандары бойлорыныҥ ижин толо кеминде бӱдӱрип јадылар. Оныҥ учун бӱгӱнги кӱнде ээчиде сессияны отко-сууга тӱжӱп, тӱрген-тӱкей ӧткӱретен кандый да шылтактар јок» — деп  темдектеген. Ол Тӧргиниҥ јуунын ажындыра темдектелгени аайынча чаган айдыҥ 21-чи кӱнинде  ӧткӱрип, сессияныҥ ӧдӧтӧн ӧйин шак анда темдектеп алары аайынча бойыныҥ шӱӱлтезин айткан.

Герман Чепкин Эл Курултайдыҥ јасактар, тап-эриктер ле јербойында бойы башкарынары аайынча комитединиҥ председатели Виктор Ромашкинге баштанып, ӧрӧги айдылган сурактар јанынаҥ јартамал берзин деп сураган.

Профильный комитеттиҥ башкараачызыныҥ айтканыла, Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ председатели бойыныҥ молјуларын кандый бир шылтактардаҥ улам бӱдӱрип болбой турган айалгаларда оныҥ чыдулары кемге берилип турганы республиканыҥ «Алтай Республиканыҥ Эл Курултайы керегинде» јасагында бичилип калган. Ондо бу ӧйдӧ председательдиҥ молјуларын оныҥ ордынчызы бӱдӱрип јат деп айдылган. Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ председателиниҥ молјуларын бӱдӱрери Герман Евгеньевич Чепкинге салынып јатканы керегинде јакаан чыгып калган.

Эл Курултайдыҥ комитединиҥ јааны: «Кӧп јылдардыҥ туркунына улалып келген јаҥжыгу аайынча бис сессияны чаган айда ӧткӱрбей јадырыс. Керектӱ бастыра сурактарды бис кочкор айда болотон сессияда шӱӱжип, оныҥ аайына чыгып саларыс. Чыдулар јанынаҥ сурактыҥ аайына тӱрген-тӱкей чыксын деп, бисти кем де тӱргендетпей јат ине» — деп  темдектеген.

Депутат Аскар Тулебаев бу суракты тӧртӧн кӱн ӧткӧнчӧ јетире кӧдӱрбес керек деген шӱӱлтеле јӧпсинип турганы керегинде айткан. Ол анайда ок Владимир Николаевич Тюлентинниҥ Абай јуртта клуб, кӱр, школ тудары  јанынаҥ сурагы бюджетти кӧрӧр тужында ого та нениҥ де учун кирбегени керегинде айткан. Владимир Николаевичке ӱнбереечилердеҥ мындый јакылта болгоны Амур јуртта сӧӧк чыгып турарда јарталган. А. Тулебаев депутаттар бу суракка кыйалтазы јогынаҥ ајару эдер учурлу деп темдектеген. Герман Чепкин бу шӱӱлтени јарадып, ӱнбереечилердиҥ јакылталарын јазап ылгап ла шиҥдеп, олорды бӱдӱрерин јеткилдеер керек деп айткан.

«Алтай Республиканыҥ эл-јонына тергеелик программа аайынча акча тӧлӧбӧзинеҥ эмчилик болуш јетирери керегинде» јетирӱни су-кадыкты корыырыныҥ министри Сергей  Коваленко эткен.  Ол эл-јонго акча тӧлӧбӧзинеҥ эмчилик болуш јетирер тергеелик программага 5 548 480, 4 муҥ салковой акча салылган, ол тоодо республикан бюджеттеҥ —  791 029, 1, ОМС-таҥ — 4 757 451 3 муҥ салковой чыгарылган деп айткан.

2020 јылдыҥ тогус айыныҥ турулталарыла тергеелик программаны бӱдӱрерине Алтай Республиканыҥ бюджединеҥ 742 247, 32 муҥ салковой акча тузаланылган (93,8%). Министр тергеелик программаны бӱдӱргениниҥ проценти бийик болгоны республикан бюджеттеҥ санитар ла эпидемиологиялык айалгаларды оҥдолторына јаҥы коронавирусла тартыжарына чыгарылган ассигнованиени кӧптӧткӧниле колбулу деп айткан. Ол Алтай Республикада государственный гарантияныҥ тергеелик программазын бӱдӱреринде, ого дезе ТФОМС-тыҥ программазы база кирип јат, 2020 јылда су-кадыкты корыырыныҥ тӧртӧн алты организациязы, ол тоодо государственный бӱдӱмдӱ он јети ле јурт јерлерде иштеп турган он бир организация туружып јат деп темдектеген.

Је коронавирустыҥ инфекциязыныҥ элбеде таркаганыла колбой, су-кадыкты корыырыныҥ организацияларыныҥ ижин ӧскӧртӧ тӧзӧӧргӧ келишкен. Диспансеризацияны ла профилактика аайынча медшиҥдештерди ӧткӱретен иштердиҥ токтогоны шак  ла бу шылтактарла колбулу болгон деп айдар керек. Профилактика аайынча иштерге чыгарылатан акча-манат јайымдалган кийнинде, су-кадыктыҥ учреждениелериниҥ кижи бажына болуш јетирип турган нормативтериниҥ ээжилерин јаҥыдаҥ кӧрӧр аргалар ачылган. Анайып, бу ууламјыда тузаланып турган акчаныҥ кеми 154 миллион салковой акчага кӧптӧгӧн.

Оору улусты дезе темдектелген  бӱдӱм аайынча стационарда, тӱштеги стационар айалгаларда эмдеерге, анайда ок бир кезек инструментальный  ла лабораторный шиҥдештерди ӧткӱрерге (ого  компьютерный, магнитно-резонансный томографиялар, јӱрек-тамырдыҥ органдарын ультразвук ажыра кӧрӧри кирип јат) јӱк ле медицинский организацияда иштеген эмдеечи врачтыҥ ол эмезе Алтай Республиканыҥ су-кадыкты корыырыныҥ министерствозыныҥ берген  направлениези аайынча ӧткӱрерге јараар.

Министр мыныла коштой «онкологияла ооруган, јӱрек-тамырдыҥ ла эндокринный системаныҥ оорулары табылган улусты, анайда ок бӧӧрӧгинеҥ улам терапия — диализ  ӧдӱп турган оору улусты эмдеери толо кеминде ӧдӱп јат. Кижиниҥ су-кадыгына чочыдулу, јӱрӱмине јеткерлӱ айалгаларда улус болушты кыйалтазы јогынаҥ ол ло толо кеминде алып јадылар. Туура салбас бӱдӱмдӱ баштамы эмчилик-санитар, тӱрген-тӱкей болуш ла коронавирустыҥ јаҥы инфекциязыла југушталган учуралдарда, пневмонияла, гриппле,  ОРВИ-ле ооруган айалгаларда улуска стационар бӧлӱктерде эдилип турган экстренный болуш страховкалу кижиниҥ керексигени аайынча ӧдӱп јат» деп темдектеген.

COVID-19 оорула ооруган улустыҥ эмденижи учун тӧлӧйтӧн акча јӧптӧшкӧн тариф аайынча ӧдӱп јат. Бистиҥ республиканыҥ јеринде бу сурак кандык айда кӧрӱлип ле јӧптӧлип калган. Оны ТФОМС јаантайын бойыныҥ ајарузында тудат. Бӱгӱнги кӱнде бу тарифтер коронавирусла југушталган ооруныҥ ӧдӱп турган айалгалары аайынча тургузылган. Мында ооруныҥ тегин, јеҥил, орто, уур ла ӧйинеҥ ӧткӱре уур айалгаларда ӧдӱп турган бӱдӱмдериниҥ аайы ајаруга алынган. Тарифтер анайда ок коронавирустыҥ вирусын шиҥдеп турган лабораториялар јанынаҥ база тургузылган.

Су-кадыкты корыырыныҥ министри Алтай Республикада ОМС-тыҥ программазын тургузар тушта кенейте тура берген чочыдулу айалгаларда чыгымдар чик јок кӧптӧӧри ајаруга алынбаганы керегинде айдып тура, је бӱгӱнги кӱнде тура берген кӱч эпидемиологиялык айалгалардыҥ ӧйинде јаҥы коронавирусла ооруган улусты эмдеерге ТФОМС-тыҥ бюджединеҥ билдирлӱ акча чыгарылып турганын темдектеген.

Бу суракты шӱӱжеринде депутаттар Виктор Ромашкин, Аскар Тулебаев, Александр Груздев, Наталья Екеева, Алена Казанцева ла Артур Кохоев турушкандар.

Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ су-кадык ла јонјӱрӱмдик корулаш аайынча комитединиҥ председатели Алена Казанцева бу суракты кӧрӧрин тӱгезип јадала, јуунныҥ туружаачыларына таҥынаҥ туштажуларга келип турган улустыҥ комыдалдарын эске алындырткан. Ол эмчиликтерде ле поликлиникаларда профильный врачтардыҥ једишпей турганы, стационарда эмденип тургандардыҥ су-кадыгы јанынаҥ эдилип турган јетирӱлерди ӧйинде ле толо берип турары керегинде айткан. Комитеттиҥ јааны анайда ок министрге коронавирусла ооруп, оноҥ эмдеген улустыҥ айалгаларына ајару этсин деп баштанган.

Эл Курултайдыҥ экономика, акча-манат ла каландар аайынча комитединиҥ председатели Артур Кохоев депутаттар јылдыҥ сайын кыйалтазы јогынаҥ эмчилик страхование эдип турган тергеелик фондтыҥ бюджедин јӧптӧп турганы керегинде айдып, бу фондтыҥ бюджедин тургузар ла шӱӱжер ӧйдӧ оныҥ комиссиязына парламенттеҥ чыгартулу кижи кӧстӧп тудары јанынаҥ бойыныҥ шӱӱлтезин айткан.

Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ 2021 јылдыҥ баштапкы јарымызында бӱдӱретен иштериниҥ планы јанынаҥ јетирӱни Герман Чепкин эткен.

Г. Чепкин анайда ок парламенттиҥ Тӧргизиниҥ  турчыларын Алтай Республиканыҥ Эл Курултайыныҥ јетинчи тудуузыныҥ он бежинчи сессиязын ӧткӱрери керегинде јакааныныҥ ӱлекериле таныштырган. Анайып, Эл Курултайдыҥ ээчиде сессиязын јаҥар айдыҥ 24-чи кӱнинде ӧткӱрери ле кӧрӧрине 10 сурак темдектелген. Тӧргиниҥ турчылары анайда ок Эл Курултайдыҥ Кӱндӱлӱ грамотазыла кайралдаштар ӧткӱрери керегинде јӧп чыгаргандар.

Алтай Республиканыҥ  Эл Курултайыныҥ пресс-службазы