Алтайдын Чолмоны

Једимдерге тайанып, једикпестерди јоголтып иштеерис…

21.01.2021

Алтай Республиканыҥ ичбойында керектер аайынча министерствозыныҥ ӧткӧн јылдагы ижиниҥ турулталары керегинде эрмек-куучын министр Павел ГАВРИЛИНЛЕ ӧдӧт.

—Павел Владимирович, ӧткӧн јыл  кандый болгон? Полицейскийлердиҥ ижи коронавирустыҥ айалгазында канайда кубулган? 

—2020 јылда полицейскийлер пандемияныҥ айалгазында каршулу керектерге удурлажа иштеген, јондык ортодогы ээжилерди бӱдӱрерин  ле јеткер јок болорын јеткилдеген. Ичбойында керектердиҥ органдарыныҥ ишчилери бойыныҥ    чике ижиле коштой, кӱнӱҥ ле југуш ооруны таркатпазына ууламјылу јаан  керектер бӱдӱрген.

Је ондый ӱзеери иш те болгон болзо, пландалган тӧзӧмӧл-практикалык иштер бӱткӱлинче бӱткен, коллегиальный органдардыҥ јӧптӧри бӱтти. Бу ончозы тӧс ууламјыларла јакшы турулталарга једер, оперативный айалганы, эл-јонныҥ корулалганын ла јонјӱрӱмдик-политикалык айалганы  шиҥжӱде тударын јеткилдеер арга берген.

Тергеедеги тудулу керектерле колбой, министерствоныҥ  оперативно-служебный ижиниҥ турулталарын кӧрӧриниҥ бӱдӱми де кубулат. Коллегияныҥ ээчий јууны видеоконференцияныҥ ээжизинде ӧдӧр.

—Јылдыҥ турулталарынаҥ кӧргӧндӧ, тергееде болгон каршулу керектердиҥ аайы кандый? 

—Ӧткӧн отчетту ӧйдӧ тергеелик органдардыҥ дежурный бӧлӱктеринде јербойында болгон каршулар керегинде 50 муҥ 491 јетирӱ чотко алынган, онызы оноҥ озо јылдагы кеминеҥ    0,5 процентке ас.  Јетирӱлердиҥ 90%  криминальный эмес ле административный бузуштар керегинде болгон.  Ол ок ӧйдӧ каршулу керектер керегинде јетирӱлер    11,6 % кӧптӧгӧн.

Текши каршулу керектердиҥ ортодо  45% кӧбизи ар-јӧӧжӧгӧ эдилген каршулар.    Текши тооло   1304 ууры эдилген.  Уурыларла колбулу тоножулар ла  табарулар 22 ле 19 проценттерге  астаган.

Бисте, текши ороондо ок чылап, дистанционный эп-аргала эдилген каршулардыҥ тоозы кӧптӧгӧни  курч сурак болуп артат, ол телефонло эмезе интернетле   эдилген каршулу керектер.  2020 јылда олордоҥ улам болгон текши чыгымныҥ кеми  27 млн  610 муҥ салковой.  Чотко алынган куурмактардыҥ тоозы   41,7% кӧптӧгӧн.

Ведомствоныҥ технический эп-аргаларыныҥ коомойы, ол ок ӧйдӧ каршучылдардыҥ тузаланып турган аргаларыныҥ там ла чӱмдӱ болуп брааткан айалгазында олорды болдыртпазы јанынаҥ ишти   тыҥыдар амаду тургузылат.

Ичбойында керектердиҥ органдарыныҥ ишчилери бу ууламјыда эл-јонло  40 муҥнаҥ ажыра профилактикалык куучындар ӧткӱрген,  14 муҥ листовкалар ла буклеттер таркаткан, элбек јетирӱлер эдер эп-аргаларда  481 материал чыгарган,  участковый уполномоченныйлардыҥ эл-јонло ӧткӱрген 106  отчёдында олорго профилактикалык учурлу јетирӱлер эдилген.   Је профилактикалык иштер ӧткӱрилип те турза, бистиҥ тергеениҥ эл-јоны куурмакчыларга бӱдерин улалттып туру.

Мындый каршулардыҥ аайына чыгып та турзабыс, је ондый ла тӱрген ле керектӱ кеминде эмес.   Ӧткӧн јылда дистанционный каршулардыҥ јӱк  24,4% аайына чыкканыс.

—Слер тергеениҥ эл-јонына бойыныҥ акча-манадын куурмакчылардаҥ корып аларга кандый јӧп-сӱме айдып береригер? 

—Куурмакчылардыҥ колына кандый ла јашту кижи кирип калар аргалузын чокымдаар керек. Олордыҥ мекезине кирбеске, кӱч эмес ээжилерди билер ле бӱдӱрер керек.  Баштапкызында, серемјилӱ ссылкалу сайттарга кирбес керек.  Экинчизинде, куурмакчылар программалардыҥ болужыла  кандый ла номерлерле кӧп тузаланып турганын ундыбас керек.   Бу учуралдарда слердиҥ телефоныгарда полицияныҥ дежурный бӧлӱгиниҥ номери,  тап-эриктер корыыр кандый ла органныҥ эмезе граждан учреждениениҥ номери чыгып келер аргалу.

Куурмакчылардыҥ мекезине кирбес, сергелеҥ болор керек, трубканы салала, кайдаҥ телефондогонын чокымдаарга, ол организацияга кайра телефон согорын ундыбагар.  Ол тушта государственный органнаҥ эмезе банктаҥ слерге  телефон согулганы эмезе согулбаганы јартала берер.

Банктардыҥ ишчилери слердиҥ кандый да таҥынаҥ јетирӱлеригерди, кодтор ло парольдор   сурабас деп билер керек.

—Ӧткӧн јылда оромдордо ло текши эл-јон јӱрер јерлерде каршулар јанынаҥ айалга кандый болгон? 

—Улус јаткан јерлерде ӧткӱрилген профилактикалык иштиҥ шылтузында јакшы турулталар болгон.  12  айдыҥ туркунына республиканыҥ јурттарында  249 оперативно-профилактикалык керектер тӧзӧлип ӧткӱрилген, олордо   139 каршулу керектер илелелген ле аайына чыгарылган, беш муҥнаҥ ажыра административный бузуштар аайлалган, 40  мылтык-јепсел,      230 литр аракы  айрылган.  Тап-эрик корыыр органдардыҥ шиҥжӱзиндеги беш муҥ кижиле таҥынаҥ иш ӧткӱрилген.

Мындый профилактикалык иштердиҥ шылтузында текши эл-јон јӱрер јерлерде каршулар болоры  10,5%,  оромдордо 6,7% астаган.  Эр јажы  јетпегендердиҥ криминал эрчими 19%  астаган.

—Полицияныҥ коррупцияла тартыжары јанынаҥ ижи керегинде нени айдараар? 

—2020 јылда ЭБиПК-ныҥ бӧлӱктери экономикада јеткер јок болорын ла коррупцияга удурлажарын јеткилдеерин јарандырарына ууламјылу бир чук иш ӧткӱрген. Бу иштиҥ шылтузында ОВД-ныҥ коррупцияла тартыжарыныҥ турултазы 20% кӧптӧгӧн, ол тоодо кату ла тыҥ кату каршуларды, онойдо ок јаан ла аҥылу јаан кемдӱ эдилгендери аайынча каршуларды илелеери.

Эдилген иштердиҥ турултазында ӧрӧ айдылган бӱдӱмдӱ каршулар эткендердиҥ уголовный керектери јаргыга аткарылары база кӧптӧгӧн.

Строительстводо ло јурт ээлемде, онойдо ок  потребительский рынокто јакшы кубулталар болгон. Потребительский рынокто ӧткӱрилген иштиҥ шылтузында аракыла садыжарында тӧзӧмӧлдӱ иштеген каршулу группа илелелген. Оныла коштой, республикада да, оныҥ тыштында да  јасакты бузуп, акча-манатты ӧткӱштирериле колбулу иштеген каршулу группаныҥ керектерин јартаар иш ӧдӧт.

Экономикалык ууламјылу каршулардыҥ эткен материальный чыгымыныҥ кеми 391 112 муҥ салковой.  Онойдо ок јартына чыгарылган уголовный керектер аайынча бу тоо   232 656 муҥ салковой.

—Наркотиктерди јасакты бузуп ӧткӱштирериле тартыжары Алтай Республиканыҥ МВД-зыныҥ тӧс ижиниҥ бирӱзи болуп јат. Бу иш керегинде куучындап берзеер? 

—Полицияныҥ ишчилери наркотиктерди јажытту таркадарыла тартыжарында каршулу 280 керектиҥ аайына чыккан.  Олордыҥ 185-и кату ла тыҥ кату бӱдӱмдӱлерге келижет,   150-ни јаан ла аҥылу јаан кеминде эдилген.

Наркотиктерле колбулу каршулу керектерди  текшилей илелеери кӧптӧгӧн.  Ӧткӧн јылда Алтай Республикада тӧзӧмӧлдӱ каршулу  группалардыҥ эки каршулары илелелип, јаргыга берилген.  Онойдо ок наркотик сатканы аайынча эки уголовный керек, наркотиктерди тузаланарга, јасакты бузуп, наркотиктӱ ӧзӱм ӧскӱрерге јерлерди улайын бергениле, јажы јетпегендерди јасакты бузуп, наркотиктерди таркадарына тарткандарыла колбулу уголовный керектер база јарталган.

Наркотиктӱ ӧзӱмдерди јасакты бузуп таркадарын илелеерине ууламјылу ла јербойында башкарынарыныҥ органдарыла кожо ӧткӱрилген профилактикалу  «Мак» деп операцияныҥ шылтузында    78 гектарда  јерлик ӧзӱмдер ӧскӧн   180  јер јарталган ла јоголтылган.

Бу ууламјыла иш улалар.

—Баштапкы јарымјылдыктыҥ турулталарынаҥ кӧргӧндӧ, ДТП-ныҥ тоозы астаган, је олордыҥ јетирген  салтарлары катуланган.  2020 јылдыҥ экинчи јарымјылдыгында айалга кубулган ба? 

—Јолдорло  јеткери јок јӱрерин јеткилдеери ле јолдордо транспорттыҥ аварияларын болдыртпазы аайынча бир чук иштердиҥ шылтузында  тергеениҥ јолдорында јеткерлердиҥ тоозын 2,8%,   олордо сынык-бычык алгандардыҥ тоозын 16% астадар арга болгон.  Је јылдыҥ ичинде јолдордо болгон јеткерлерде улус божооры астабаганы карыкчалду.    Божогон улустыҥ тоозы  2,4% кӧптӧгӧн.

Госавтоинспекцияныҥ профилактикалу ижиниҥ шылтузында јолдордо јеткер јок болорын бускан  343428 (+23,3%) учурал илезине чыгарылган.    272 295 200 салковойго штраф салылган, олордыҥ    176 562 360 салковойы тергеениҥ бюджедине кирген.

2020 јылда транспортло эзирикте маҥтатканы учун 720 тискинчи (+32,11%) каруузына тургузылган.    Эзирикте транспортло маҥтадар тап-эриги јокко эмезе ондый тап-эригин айрыттырала маҥтканы учун    541  тискинчи (+47,41%) туттырткан.

Эзиригин кереледеринеҥ мойногондордыҥ тоозы 246 кижи, 150 кижи эзиригин кереледеринеҥ мойногон ло маҥтадар тап-эриги јок эмезе ондый тап-эригин айрыттырган улус болгон.

Онойдо ок эзирикте транспортло маҥтатканы учун      305 кижиге РФ-тыҥ УК-зыныҥ 264.1 тизимиле  уголовный керек ачылган.

Ээжилер бузаачылар кату каруузына да тургузылып турза, эзирик тискинчилердиҥ авария эдери астабайт.  Текши јеткерлердиҥ 30% эзирик тискинчилердиҥ бурузыла эдилген.  Оныла коштой, јеткерлерде корогон улустыҥ 60% ажыразы олордыҥ бурузыла божогон.    2020 јылда текши тооло ондый   95 ДТП болгон, олордо 26 кижи божогон ло  107 кижи башка-башка кемдӱ сынык-бычык алган.

Транспортло маҥтадар тап-эриги јок ло оны айрыттырган тискинчилерле айалга база кӱч.  118 ДТП-да 19 кижи божогон ло 137 кижи сынык-бычык алган.

Бу айдылганыла колбой, республиканыҥ эл-јонына транспортло эзирикте маҥтатпазын деп баштанадым.  Эзирик тискинчи кӧргӧн болзоор, гражданин болгон адыгарда, ГИББД-ныҥ дежурный бӧлӱгине эмезе ичбойында керектердиҥ јууктагы бӧлӱгине јетирип ийигер.  Эзирик тискинчи керегинде ӧйинде  эткен јетирӱ  јолдо јеткер болорго бербес ле улустыҥ јӱрӱмин корып алар.

—Калганчы ӧйдӧ улус јолдордыҥ анчада ла кышкыдагы айалгазына кӧп комыдайт.   Оныла колбой, Госавтоинспекция јолдордогы кар ӧйлӱ-ӧйинде арчылып турганын шиҥжӱлеп турган ба? 

—Оромдордо ло јолдордо айалганы шиҥжӱлеери  Госавтоинспекцияныҥ ижиниҥ бирӱзи ле ол јыл туркунына ӧткӱрилет.  Службаныҥ шиҥжӱ ижи – ол јолдордо коомой айалганы илелеп, оны јоголторы јанынаҥ иштеери. Онызы јолдордыҥ айалгазын јарандырып, олордо јеткерлер болорын астадарына камаанду болуп јат.

Кышкыда бу ишке аҥылу ајару эдилет.   Госавтоинспекция-ныҥ ишчилери тергеедеги оромдордыҥ, јолдордыҥ айалгазына мониторинг ӧткӱредилер. Тротуарлардаҥ ла јолдордоҥ карды ӧйлӱ-ӧйинде јайлатпаганда, олордыҥ айалгазы транспортко јеткерлӱ боло берет.

ГИББД-ныҥ ишчилери оромдордо ло јолдордо коомой айалганы илелезе, керектӱ акттар тургузат, олор аайынча автојолдор учун каруулу службаларга једикпестерди јоголтсын деген предписание берилет.

Каруулу службалар  предписаниениҥ некелетелерин тургузылган ӧйдӧ бӱдӱрбегенде, РФ-тыҥ КоАП-ныҥ 28-чи тизиминиҥ 27-чи бӧлӱги аайынча административный тап-эриктерди бусканы керегинде керек ачылат.

2020 јылда   автоинспекторлор   215 акт тургускан,  республиканыҥ оромдорында ла јолдорында једикпестерди јоголторы керегинде 110 предписание эдилген.

Бӱгӱнги кӱнде ГИББД-ныҥ предписаниезин бӱдӱрбегени учун бир юридический лицого керек ачылган.  Јолдорды ремонтоорында ла јолдордогы ӧскӧ дӧ иштерде јеткер јок болорын јеткилдебегени учун  административный 13 материал ачылган.

—Иштиҥ кандый ууламјыларында турулталар коомой болгон ло быјыл олорды јоголторы јанынаҥ кандый иштер темдектелет? 

—Бир канча ууламјыла профилактикалык иштердиҥ турулталары коомой болгонын темдектеер керек.  Оны кату ла тыҥ кату каршулардыҥ кӧптӧгӧни керелейт.   Профилактикалу иштиҥ, анчада ла улус јуртаган  сектордо иштиҥ турулта јогын алдында јаргылаткан да, јаргылатпаган да улустыҥ каршулар эдериниҥ кӧптӧгӧни керелеп туру.

Эзирик улустыҥ каршулу керектер эдери база астабаган.   Эзирик улус   1529 каршулу керек эткен, онызы, 2019 јылдазына кӧрӧ, 3,6% кӧп.

Иштеги једикпестерди бис  коллегияныҥ келер јуунында кыракы шӱӱжерис ле керектӱ јӧп-шӱӱлтелер эдерис.

—Слер ичбойында керектердиҥ органдарыныҥ ишчилериниҥ иштеер айалгаларына јаантайын јаан ајару эдип туругар.  Ӧткӧн јылда ведомстводо бу јанынаҥ кандый јакшы кубулталар болды? 

—Ведомствоныҥ автопаркын јаҥыртканын јаан једим деп чотойдым.  Россия Федерацияныҥ ичбойында керектер аайынча министерствозыныҥ башкартузы бойыныҥ бӧлӱктерин материально-технический јанынаҥ јеткилдеерине јаан ајару эдип, службада ишти тӱрген ле турулталу бӱдӱрерге  бӱгӱнги техникала јеткилдейт.

Јаҥы транспортло МВД-ныҥ оперативный бӧлӱктери, јондык ээжилерди корулаар бӧлӱк, участковый уполномоченныйлар, патрульно-постовой служба, онойдо ок полицияныҥ аймактарда бӧлӱктери јеткилделген.  Оныла коштой, «Јеткери јок јолдор» деп федерал адылу программа, «Кӧлӱктердиҥ јеткери јок ло чыҥдый јолдоры» деп национальный ӱлекер аайынча   ГИБДД-га  патрульдайтан Scoda Octavia машиналар келген.      Олор бӱгӱнги кӱнниҥ некелтелерине келижет ле тӱрген јорыкту автомобильдер.  Олор видеошиҥжӱ ӧткӱрер  «Патруль» системалу, ол транспорттыҥ тыштында да, ичинде де согор, маҥтадар да, турган да тушта иштеер аргалу.  Автомобильдерде   радиоколбуныҥ системазы ла  светодиодный отторлу СГУ бар.     Јаҥыртылган автопарк јолдордо јеткери јок јӱрерин чыҥдый јеткилдеер арга берет.

Ӧткӧн јылда АР-дыҥ МВД-зыныҥ бӧлӱктерине  186  автотранспорт келген, онызы полицияныҥ каршулу керектерле,  јондык ээжилерди ле ПДД-ны бузаачыларла  тартыжарын тӱрген, бир чук ла турулталу ӧткӱрер арга берип туру.

Министерствоныҥ јӱрӱминде јакшы керек деп,  МВД-ныҥ медико-санитарный бӧлӱктерине иштеер туралар тудары улалып турганын айдар керек.  Бӱгӱнги кӱнниҥ јаҥы медсанбӧлӱги  Горно-Алтайскта   Шоссейный оромдо 2017 јылдыҥ чаган айынаҥ ала тудулат.  Келер ӧйдӧ болотон поликлиниканыҥ туразы тӧрт кат, комплекске текши кеми    8 муҥ квадратный метрдеҥ кӧп кемдӱ эки объект кирет.  Медсанбӧлӱктиҥ ийде-кӱчи  амбулаторно-поликлинический бӧлӱкте сменада 200 кижи ӧдӧр лӧ тӱште эмденер   20 јерлӱ стационар.

Медсанбӧлӱк јаҥы јепселдерле јеткилделет, МВД-ныҥ, МЧС-тыҥ, Росгвардияныҥ ла Јаргы приставтардыҥ  ишчилериниҥ су-кадыгын толо кеминде шиҥдеер ле орныктырар иштер ӧткӱрер аргалу болор.       Объектти ишке  2021 јылдыҥ ӱчинчи кварталында  табыштырары пландалган.

Медучреждениеде квалифицированный медболушты јӱк ичбойындагы керектердиҥ органдарыныҥ ишчилери   эмес, је анайда ок олордыҥ билелериниҥ улузы, тап-эриктер корыыр органдардыҥ ветерандары алар аргалу болор.  Ондо эмденетен ончо категорияныҥ улузыныҥ тоозы  10 муҥ кирези кижи болор.

Онойдо ок бис Алтай Республикада МВД-ныҥ объекттерине капитальный ремонт ӧткӱрери аайынча јаантайын иштейдис.  Ӧткӧн јылда бу керектерге    11 000 муҥ салковой чыгымдалган.  Онойып, Россияныҥ МВД-зыныҥ Кан-Оозы аймак аайынча бӧлӱгиниҥ административный туразыныҥ 2017 јылда башталган ремонты улалган. Ондо кабинеттер ле коридор чыныкталган. Полицияныҥ ӧскӧ дӧ аймактарында мындый ууламјылу кӧп иштер ӧткӱрилген.

Гособоронјакылтала  ведомство  текши тооло 29 млн салковойдыҥ 335  оргтехниказын, аҥылу техниканы ла ӧскӧ дӧ јепселдерди алган.  Ол тоодо 50-неҥ кӧп компьютерлер,  фотоаппараттар, видеокамералар, диктофондор, шифровальный техника,  патрульдыҥ автомобильдерине радиоколбуныҥ, радиостанцияныҥ комплекттери.

Куучынды тӱгезип тура, мен республиканыҥ государственный јаҥыныҥ органдарына ла тап-эриктер корыыр органдардыҥ башкараачыларына јуук колбуда иштегендери учун быйан айдарга турум. Оныҥ шылтузында полицияныҥ ишчилери јондык ээжилерди јеткилдеери јанынаҥ керектерин чыҥдый бӱдӱрер аргалу болгон.

2021 јылда бис аҥылу ајаруны оперативно-служебный иштиҥ ууламјыларындагы једикпестерди јоголторы аайынча керектерге эдерис.