Алтайдын Чолмоны

Коронавирустаҥ вакцина: јараары ла јарабазы

28.01.2021

COVID-19 југуш оорудаҥ прививкалар эдери элбеп турарда, кӧп сурактар тура берет. Иммунолог, медицина билимдердиҥ кандидады, эм-препараттарды эдери, шиҥжӱлеери ле регистрацияга тургузары аайынча эксперт, контрактно-шиҥжӱлӱ компанияныҥ гендиректоры Николай КРЮЧКОВЛО кожо олорго каруулар бередис.

—Менде герпес – прививкага бичидер бе эмезе сакыыр ба?

—«Јердиҥ ӱстинде эл-јонныҥ кӧбизи герпестиҥ башка-башка бӱдӱмдериле југушкан, оныҥ учун бу курч сурак. Слер тургуза ӧйдӧ герпеске тыҥ туттыртпаган болзоор, вакцинация эттиртпес шылтак јок — деп,    Николай Крючков јартайт. –Герпестиҥ эриндерде суулу балулары температураны бийиктетпей, башты оорытпай ла ӧскӧ дӧ чочыдулар этпей турган болзо, алдырбас.   Је тыҥ оорыдып, температураны бийиктедип ле ӧскӧ дӧ чочыдулар эдип турган опоясывающий деген герпес  болзо (оныҥ шылтагы Varicella Zoster Virus,  эмезе  III бӱдӱмдӱ герпесте  болзо),  бу симптомдор ӧткӧнчӧ лӧ оору  токунаганча сакып алар керек».

—Прививкалардаҥ коркыйдым, нениҥ учун дезе мен аллергик.

—Аллергия ооруныҥ уур бӱдӱмдеринде – уур бронхиальный астма, уур экзема, атопический дерматоз ло оноҥ до ӧскӧлӧринде – прививка јарабас. Ол ок ӧйдӧ оору токунап, бир ле јакшы кеминде  артып, оору эмдердиҥ болужыла шиҥжӱде тудулганда ла эт-канныҥ текши айалгазы турумкай болзо, эмдеп турган врач вакцинация эдерин јӧптӧӧр аргалу. Мындый учуралдарда јӱк ле прививканыҥ пунктында вакцинация алдында пациенттерди кӧрӱп турган терапевтле јӧптӧжӧр эмес, бойыгардыҥ эмдеп турган профильный врачла јӧптӧжӧр керек деп чокымдайдым.

Препаратка кирип турган чокым компоненттерге аллергиялу улуска вакцина чек јарабас – олордыҥ тооломын  прививканыҥ инструкциязында кычырар арга бар.  Прививканы баштапкы катап алган кийнинде  аллергия болзо, экинчи уколды тургустырбас керек.  Бу тушта аллергияны ла вакцинаныҥ кийнинде болуп турган керектерди (температура бийиктегени, балтырларда ла ӱйе-сӧӧктӧрдӧ оору ла о. ӧ.) булгаштырбас керек. Чын шылтакты врач илелеер аргалу.

—Онкология оорулу улус канайдар?  

—Мында чокым пациентти кӧрӱп турган онкологло јӧптӧжӧр керек.  Онкология оору токунап, бир кеминде ле артып турганда, прививкадаҥ болотон чочыдуларды ајаруга алып, вакцинацияны  эдерге јараар.  Кижи эмденип, тижикти јоголторына ууламјылу терапияны ӧдӱп турганда, бир сӧслӧ оору тыҥ ӧйдӧ, вакцинация јарабас.   Нениҥ учун дезе, бир јанынаҥ, пациент иммуносупрессияда ла бу тушта прививка тузалу болбос.  Экинчи јанынаҥ, онкология ооруныҥ тыҥ ӧйинде јаҥы антигендер боло бергени коомой салтарын јетирердеҥ айабас.

—Кандый бир эмдерле, темдектезе, ооруныҥ тыҥыырын токтодотон гормональный препараттарла эмденип турза, вакцинация  јараар ба? 

—Бу тушта эмдерди эмес, пациенттиҥ айалгазын кӧрӧр керек. Ооруныҥ тыҥыырыла тартыжатан гормональный препараттарла кандый бир оору тыҥыганда эмезе хронический оорулар «ойгонгондо», эмдеп турулар. Ондый учуралдарда вакцинация эдилбей јат.

Текшилей алза, эки тӧс ээжини бӱдӱрер керек деп,  Николай Крючков айдат:

— тургуза ӧйдӧ ӧдӱп  турган курч југуш эмезе југуш эмес оорулар,  хронический оорулар  «ойгонгон» болзо, прививканы јазылган кийнинде бир ай ӧтсӧ эмезе ремиссияныҥ ӧйинде эдерге јараар; 

—уур эмес ОРВИ ле ичеге-карынныҥ   уур эмес југуш оорулары  тушта бир айды сакытпаска јараар – температура тӱже берзе, вакцинацияны эдер.  

 —Јӱреги оору ла диабеттӱ улуска прививка јараар ба? 

—Јараар, текши айалгазы јакшы болзо.  Онызын эмдеп турган врач, кардиолог эмезе эндокринолог чокымдаар аргалу.

—Талгак оорулу улуска прививка јараар ба? 

—Талгак оору (эпилепсия), инсульттыҥ кийнинде айалга ла тӧс нервный системаныҥ ӧскӧ оорулары тушта вакцинацияны инструкцияда айдылганыла, ајарулу эдер керек.  Талгак оорулу кижи кандый айалгада  тала берери јарты јок.  Тӧс нервный системазы оору кижиниҥ айалгазын керек дезе прививка тушта шприцтиҥ ийнезиле сайганы да коомойтыдар аргалу.    Оноҥ улам, эмезе канныҥ тебӱзи де бийиктеер  аргалу.  Јаҥыс сӧслӧ айтса,  вакцинациядаҥ улам  не ле болордоҥ айабас.   Оныҥ учун медишчилерге   сергек  ле уколдыҥ кийнинде оору улусты ајарузында тудар керек.

—Хронический оорулу улуска вакцинациядаҥ озо кандый бир аҥылу анализтер табыштырар керек пе? 

—Эмдеп турган врач ооруныҥ тыҥыганын ајарып ийзе, кандый бир кӧргӱзӱлерди чокымдаарга ӱзеери шиҥжӱлер ӧткӱрерин јарадар аргалу. Ол кажы ла кижиниҥ чокым оорузынаҥ ла айалгазынаҥ камаанду. Је кӧбизинде пациентти текшилей кӧргӧни ле эмдеп турган профильный врачтыҥ шӱӱлтези јеткил болуп туру.

—Вакцинаныҥ баштапкы прививказыныҥ кийнинде соок ӧткӧн эмезе хронический оорузы тыҥыган тушта экинчи катап прививка аларын удатканынаҥ коомой болбос по? 

—Оору тыҥыганда, вакцинацияга јетире бир ай ӧдӧрин сакыыр керек деп бис айтканыс.  Оныҥ учун вакцинаныҥ эки прививказыныҥ ортозында ӧй узаган болзо, јалтанар неме јок.  Инструкцияда айдылганыла, экинчи укол «21 кӱннеҥ эрте эмес ӧйдӧ эдилер учурлу».   Ӧйи узаганы алдырбас. Је эки прививканыҥ ортозын јарым јылга узадары кереги јок.

—Прививка алган кижиниҥ эдиниҥ изӱзи бийиктезе, јӧдӱл башталза, ол айландыра улуска јеткерлӱ  болбос по? 

—Јаан эмес оору јӱк тирӱ вакциналарда табарып јат.   Эмди тузаланарга јарадылгандары, ол тоодо       российский «Спутник V» ла «ЭпиВакКорона» вакциналар олорго келишпей јат.  Оныҥ учун прививканыҥ бойынаҥ кижи оорыбас ла југуш боло бербес.  Ол ок ӧйдӧ вакцина келер ӧйдӧ југужарынаҥ 100 процентке корулабай јат, ол југуш ооруныҥ јаанап тыҥыырынаҥ корулап јат деп оҥдоор керек.   Айдарда, прививка алган (антителолорлу)  кижи оорыыр  (ондый учуралдар бар) ла айландыра улусты југуштырар аргалу.  Канча катап ондый болоры эмди тура јарты јок. Оныҥ учун  вакцинацияныҥ кийнинде кыйалтазы јоктоҥ маскалу јӱрзин деп, специалисттер айдат.

—Вакцинацияныҥ алдында ковидке ПЦР-тест эдер бе, антителолор барына кан табыштырар ба? —Бӱгӱн вакцинация ӧткӱрилип турган Россияда да, кӧп ӧскӧ дӧ ороондордо прививканыҥ алдында кыйалтазы јок ондый шиҥжӱлерди ӧдӧри  окылу некелбей туру.  Слердиҥ кӱӱнигер ле аргагар бар болзо, тестти ӧдӱгер ле.  Ол тушта бир канча учурлу ээжилерди ајаруга алар керек.

Слер ПЦР-анализ табыштырып турган болзоор, оныҥ турултазы кандый ӧйдӧҥ белен болорын оҥдоор учурлу,  2-3 кӱннеҥ болзо, јакшы. Бир неделедеҥ болзо, ондый анализте туза јок (бу ӧйдӧ југушкан кижи эҥ кӧп вирустар таркадар аргалу — Ред.).

Антителолорго анализ табыштырарда, канда коронавирустыҥ N-антигенине эмезе S-антигенине IgG бӱдӱмдӱ иммуноглобулиндер бары шиҥделет – поликлиниканыҥ процедурный кабинединде эмезе кандый бир чокым лабораторияда ондый јетирӱле слерди таныштырар учурлу.

Слер вакцинацияныҥ кийнинде антителолор барын билерге турган болзоор, коронавирустыҥ S-антигенине («Спутник V» прививка вирустыҥ мындый ок фрагментине реакция берип јат) IgG бӱдӱмдӱ иммуноглобулиндерди шиҥжӱлеер керек. Вакцинаныҥ кийнинде  иммунитеттиҥ эҥ чокым корузы – ол RBD-доменге (ол вирустыҥ «адырмандарыныҥ» эҥ учурлу белокторы — Ред.) антителолордыҥ кемин шиҥжӱлеери.  Је мындый анализ эдери элбеде таркабаган.

—Канда «коронага» антителолор табылган – прививка эдер бе?  

—Анализтиҥ турултазы  бу тесттиҥ тургузылган гранынаҥ бир эмешке ле бийик болзо, аргалу болзоор ӧскӧ лабораторияда   анализ табыштырыгар.  База катап   антителолор бары јарталза,  вакцинация кыйалтазы јок  керектӱ эмес.  Је эмди тура специалисттерде бу суракта бирлик шӱӱлте јок.

—Соцсетьтерде антителолордыҥ кандый кеми эҥ јабыс, кандыйы прививка  этпеске эҥ  јарамыкту деп суракла  кӧп шӱӱжӱлер болуп туру.  Кандый кӧргӱзӱ чындык  болуп јат?  

—Ондый  чокым кӧргӱзӱ  бӱгӱнги кӱнде јок.  Тест-системалар кӧп, олор башка-башка. Коронавирустыҥ башка-башка антигендерине башка бӱдӱм антителолор шиҥжӱлелер эмезе антителолордыҥ текши кеми шиҥжӱлелер аргалу.   Онойдо ок лабораторияларда антителолордыҥ јарамыкту деп чоттолгон кеминиҥ кӧргӱзӱлери тесттерди эдип чыгаргандардаҥ камаанду болуп јат. Оныҥ учун «антителолордыҥ кеми 10-ноҥ  эмезе 20-деҥ  кӧп болор» деерге јарабас.

Је чокым лабораторияныҥ антителолорго шиҥжӱзиниҥ кӧргӱзӱзи јакшы болзо, бу  ӧйдӧ вакцинацияны кыйалтазы јок эттиртери кереги јок.  Серемјилӱ кӧргӱзӱ болзо, анализти такыптаҥ  табыштырыгар.

—Кижиде антителолор бар болзо, је ол оны билбей прививка эттирткен болзо, не болор?  

—Соцсетьтерде бичийт: слерде антителолор бар болзо, олор вакцинаныҥ компоненттерине «табарар» ла прививка јаҥы антителолор чыгарарына болушпас.  Эмезе мындый шӱӱлте: бойында бар ла јаҥы антителолор колышканда, кандый јеткерлер болорын озолодо билип алар арга  јок.

Теория јанынаҥ кӧрзӧбис, бойыныҥ антителолоры прививканыҥ антигендерин болужы јок эдер, оныҥ учун иммунитет  чыгарыларын јабызадып, вакцинаны тузазы јок эдер аргалу — деп, Николай Крючков јартайт. –Је јӱрӱмде ондый болорын-болбозын айдарга кӱч, ондый учуралдар болбогон.   Карын, вакцинаныҥ антигендерине антителолор чыгарылары тыҥыыр аргалу.    Прививканы экинчи катап эдери мындый турулта болорына ууламјылу болуп јат.

Оорып койгон ло антителолорлу улуска вакцинация эткени коомой салтарларлу болгон учуралдар бӱгӱнги кӱнде јок.    Оныҥ учун, ооруларды шиҥжӱлеери ле болдыртпазы аайынча американ тӧс јерлер оорыган бастыра улуска прививка эттирзин деп шӱӱлте айдат.

—Ӧскӧ прививка, темдектезе,   пневмококктордоҥ эмезе В гепатиттеҥ эттирткен болзоҥ  — коронавирустаҥ канча ӧйдӧҥ вакцина аларга јараар? 

—Су-кадыкка камааны јанынаҥ кӧрзӧ, коштой прививкалар эттиртерине буудак јок.  Је ковидтеҥ прививкалар јаҥы, оныҥ учун  специалисттерге вакцинаныҥ  кижиге јетирген камаанын шиҥжӱде тудар керек. Оныҥ учун оныҥ јетирген камаанын ӧскӧ прививкалардыйынаҥ ылгаштырарга, 30 кӱн ӧткӧндӧ коронавирустаҥ прививкаладар керек.

—Нениҥ учун вакцинаныҥ прививказыныҥ кийнинеҥ соокко ӧткӧндий эмезе јаан грипптий, керек дезе ковидтий температура бийиктейт, ӱйе-сӧӧктӧр оорыйт ла ӧскӧ дӧ шылтактар чыгып јат? 

—«Спутник V» ла «ЭпиВакКорона» вакцинадый тирӱ эмес прививкалардыҥ кийнинде ковидле оорыыр арга јок.   Векторный вакциналарды («Спутник V»,   «АстраЗенеки» оксфордский,  CanSino Biological китайский ле ӧскӧлӧри де)  эткенде,    аденовирусный векторго реакция болор аргалу – кандый да болзо, эт-канга кӧптӧӧр аргазы јок то болзо,  аденовирус кийдирилген ине.

Олор вакцинаныҥ кийниндеги  кыска ӧйгӧ лӧ болуп турган реакциялар ине. Температура 38,5 градустаҥ бийиктезе ле эт-балтырлар тыҥ оорыза, парацетамол эмезе ибупрофен ичер керек. Препараттыҥ инструкциязын кыракы кычырыгар.