Нацпаркта шоҥкорлордыҥ тоозын орныктырар

28.01.2021

Шоҥкорлордыҥ (сокол балобан) тоозын орныктырары аайынча узак ӧйдиҥ туркунына иштеер программа Сайлугемдеги национальный паркта 2021 јылдаҥ ала иштеп баштаар.

Бу ӱлекерди Јерлик ар-бӱткенниҥ текшителекейлик фондыныҥ (WWF) ла Алтайдагы государственный университеттиҥ јӧмӧлтӧзиле, ас туштап турган куштардыҥ «Алтай Фалькон» деген питомнигиле (Барнаул кала) кожо бӱдӱрер. Крайдыҥ јеринде ӧскӱрген шоҥкорлорды ла олордыҥ балдарын республиканыҥ јерине божодор. Андый јӧп ӧрӧ адалган фондтыҥ, университеттиҥ, питомниктиҥ ле нацпарктыҥ чыгартулу улузыныҥ Барнаулда ӧткӧн ишмекчи туштажу тушта јарадылган.

«Алтай Фалькон» питомник — Россияда шоҥкорлорды ӧскӱрип, оноҥ ар-бӱткенге божодып турган эҥ јаан тӧс јер болуп јат. Калганчы 15 јылдыҥ туркунына питомникте ӧскӱрген 300-теҥ кӧп куштар ар-бӱткенге божодылган. Былтыр питомниктиҥ специалисттери Кош-Агаш аймакта национальный паркта болгон: олор куштар уйа тартып ла јемзенип турган јерлерди, ол јерлерди канайда каруулдап турганын шиҥдеп кӧргӧн. Оноҥ дезе шоҥкорлорды туку јебрен ӧйлӧрдӧҥ бери ээленип келген јерине божодор деген шӱӱлте эдилген болгон. Тургуза ӧйдӧ питомникте 200 кире куштар ӧскӱрип јаткан, олордыҥ кӧбизи шоҥкорлор.

«Шоҥкорлордыҥ тоозы браконьерлердеҥ улам кезем астаган. Эмди олордыҥ тоозы астаары эмеш киреленген — деп, Сайлугемдеги нацпарктыҥ директоры Денис Маликов айткан. —«Алтай Фалькон» питомник јаштарыла башка-башка куштарды экелер: шоҥкорлордыҥ балдарын јерлик уйаларга салар, олорды азырайтан, кичеейтен «ада-энелерине» табыштырар. Анайда ок озолондыра адаптацияны аҥылу вольерлерде ӧткӧн јаан да куштарды бери экелер. Ӧскӧ дӧ эп-аргаларды тузаланары аайынча сурактар кӧрӱлет. Бу ӱлекер технический, билимдик ле ар-бӱткенди корыыры аайынча сӱрекей јарамыкту ӱлекер болуп јат».

Јуук ӧйдӧ питомниктиҥ јеринде ӱзеери вольер тудулар, бистиҥ республикадӧӧн аткарылатан куштар учуш јанынаҥ анда тазыктырынар. Мынаҥ озо ӧйдӧ куштарды питомник Алтай крайдыҥ јерине божодып турган болгон.

Шоҥкор (сокол балобан) керегинде айтса, оныҥ 90 проценти Азияныҥ јеринде уйаланат. Орнитологтордыҥ айтканыла, калганчы 20 јылдыҥ туркунына бу куштардыҥ тоозы эки катапка астаган: Россияда уйа тартып турган шоҥкорлордыҥ тоозы 1200 эжердеҥ ашпас. Јаҥыс ла Алтай ла Тува республикалардыҥ гран-кыйузында каразымак ӧҥдӱ шоҥкорлор бар, олорды браконьерлер чек јоголторго јеткен. Бу куштыҥ тоозы кезем астап турганыныҥ шылтагы оны тудуп, контрабандала араб ороондор јаар аткарып јадылар. Ол ороондордо бу кушты аҥдаарында тузаланат.

Сайлугемдеги нацпарктыҥ пресс-службазы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина