Келейдиҥ кезер уулы, чындык најы…

22.03.2021

Алтай Республиканыҥ кӱндӱлӱ кижизи, иштиҥ ле государственный службаныҥ ветераны Јымжай Арбакович Лыковко бу ла јуукта 80 јажы толды. Ол јуу ӧйиниҥ балазы болуп, оныҥ шыра-торозын кӧргӧн кижи. Бу бичимелимди мен бойымнаҥ јаан нӧкӧриме, јакшы кижиге учурлап турум. Албатыныҥ кеп сӧзинде мынайда айдылат: «Сениҥ нӧкӧриҥ кем меге айт, мен сен кем болгоныҥды айдып берерим».

Бис экӱ 1990 јылдыҥ кӱс ӧйинде танышканыс. Кожо облисполкомдо иштегенис, ол председательдиҥ ордынчызыныҥ консультанты, мен облисполкомныҥ председателиниҥ болушчызы болгоныс. Бистиҥ бир турада иштегенис, улайын туштажып јӱргенис, јажысла башка да болзоос, ӧйлӧ кожо нӧкӧрлӧшкӧ, соҥында билелерисле најылашка кӧчкӧн эди. Бу најылаш 30 јылдаҥ ажа берди.

Јымжай советско-партийный школдыҥ ончо тепкиштерин ӧткӧн, јаҥныҥ колхозтоҥ ала Алтай Республиканыҥ башкарузына јетире јолын ӧткӧндӧрдиҥ бирӱзи. Ол јаантайын баштапкы јерлерде иштеген деп айдарга јараар.

Ј. А. Лыков 1941 јылда Кан-Оозы аймактыҥ Келей јуртында колхозчыныҥ билезинде чыккан. Областьтыҥ национальный школын, КПСС-тыҥ Омсктогы обкомында совет-партийный школды (экономист-тӧзӧӧчи) ла Новосибирсктеги бийик ӱредӱлӱ партийный школды божоткон.

Ишмекчи јолын 1961 јылда Кан-Оозы аймактыҥ «Путь к коммунизму» колхозыныҥ колхозчызынаҥ баштаган. Јирме јылдыҥ туркунына Кан-Оозы аймакта культураныҥ бӧлӱгинде культпередвижканыҥ јааны, ДОСААФ-тыҥ райкомыныҥ председатели, Моты-Оозында сегисјылдык ла Келейдеги баштамы школдордыҥ ӱредӱчизи, «Путь к коммунизму» колхозтыҥ фермазыныҥ башкараачызы, XXI партсъездтиҥ адыла адалган колхозтыҥ председателиниҥ ордынчызы, парткомыныҥ качызы, Кырлыктагы јурт Советтиҥ председатели, Кырлыктагы ат ӧскӱрер заводтыҥ парткомыныҥ качызы болуп иштеген. Колхоз-совхозтордыҥ, предприятиелердиҥ ле организациялардыҥ башкараачы кадрларыла иш партияныҥ јаантайынгы шиҥжӱзинде болгон. КПСС-тыҥ райкомы ла райисполком башкараачы иштерге јиит улусты талдап туткан, олорго улайын јӧмӧлтӧ-болуш эткен, эҥ артыктарын бийик ӱредӱге, квалификациязын бийиктедер курстарга аткарган.

Јымжай Арбакович тӧрӧл аймагыныҥ ээлемдеринде иштеген ӧйдӧ колхоз-совхозтордыҥ ишчилериниҥ, аймактыҥ башкартузыныҥ бӱдӱмјизин качан да јылыйтпаган. Кандый ла ишти ак-чек ле каруулу бӱдӱрген, башкараачыныҥ тӧзӧӧчи, баштаачы јайалтазын кӧргӱскен. Ол ээлемдердиҥ башкараачыларыла, специалисттериле текши тил табып, улусты бӱдӱмјилеп билетен.

Јымжай Арбаковичтиҥ тӧзӧӧчи јайалтазын аймактыҥ башкартузы ајарып, КПСС-тыҥ Кан-Оозында райкомыныҥ аппарадында текши, оноҥ тӧзӧмӧл бӧлӱктиҥ јааныныҥ ижине алган. Мында ол 1987 јылдыҥ учына јетире иштеген. Бу иш организационно-партийный сурактарла, кадрларла иштеериле колбулу болгон. Мында ого аймактыҥ ээлемдеринде иштиҥ ченемели, оныҥ аҥылузын, ээлемдерди ле кадрларды билери тыҥ болушкан.
Ј. А. Лыковтыҥ партияныҥ райкомында организационно-партийный бӧлӱкте ижиниҥ ӧйинде кадрларды талдаары јанынаҥ шӱӱлтелерин райкомныҥ бюрозы ла райисполком јӧмӧгӧн. Аймакта башкараачы иштерге кӧп јиит специалисттер талдалган, партияга кирген, бийик ӱредӱге, партияныҥ ла комсомолдыҥ бийик ӱредӱлӱ школдорына аткарылган болгон.

Юбилярдыҥ ижиниҥ ӱчинчи бӧлӱги 1988 јылдаҥ башталат. Ол албаты-шиҥжӱниҥ областной комитединиҥ аппарадында инспекторго, облисполкомныҥ председателиниҥ ордынчызыныҥ консультантына тудулган. Јымжай Арбакович 1993 јылдаҥ ала башкаруныҥ керектериле башкараачыныҥ ордынчызына, текши бӧлӱктиҥ јаанына тудулган. Бу јамыда ол 2002 јылга јетире иштеген. Оныҥ башкарган бӧлӱгине канцелярия, протокол бӧлӱк, мобилизационный иш, кадрлар ла баштанулар аайынча специалист, машбюроныҥ ишчилери кирген. Ӧмӧликте кӧбизи ӱй улус болгон, оны «Лыковтыҥ бӧлӱги» дежетен. Кажы ла бӧлӱкти, темдектезе, канцелярияны бир кижи апарган. Тоолу ла улус республиканыҥ башкарузыныҥ аппарадыныҥ ончо ижин бӱдӱрген ле оныҥ ижин тутагы јоктоҥ јеткилдеген. Ол ок ӧйдӧ бӧлӱктиҥ ишчилери јетирӱлик справкаларды, јаҥныҥ органдарына, ол тоодо Госкомтӱндӱктиҥ, Миннацтыҥ бистиҥ республикада тергеелик органдарына карууларды белетееринде болужатандар. Текши бӧлӱктиҥ нак ла ӧмӧ-јӧмӧ ижинде тӧзӧӧчи ле башкараачы јайалталу Јымжай Арбаковичтиҥ камааны јаан болгон.

Протокол бӧлӱктиҥ јааны болуп иштеген Л. И. Хорошилова мынайда эске алынган: «Јымжай Арбакович – јакшы кӱӱндӱ ле тоомјылу кижи, је иште некелтелӱ башкараачы болгон. Оныҥ некелтелери јаантайын јолду болгон, ол кижини ачындырбайтан. Бӧлӱк «бирӱзи ончозы учун, ончозы бирӱзи учун» деген ээжиле иштенген. Бистиҥ кажыбыстыҥ ла ижис башка да болзо, бис јаба текши иш бӱдӱргенис. Ол ӧмӧликти бириктирип, республикан башкаруныҥ аппарадыныҥ ижи бистиҥ кажыбыстаҥ ла камаандузын эзедип туратан. Кажыбыс ла кандый да ӧйдӧ ого баштанып, болуш, јӧмӧлтӧ сурайтаныс, јакшы шӱӱлте угуп алатаныс. Бӧлӱкте кадрлар да солынбайтан». Калганчы 20 јылдыҥ туркунына башкаруныҥ аппарады канча катапка кӧптӧгӧнинеҥ кӧргӧндӧ, ол ӧйдӧги иштиҥ јаан кеми сезиле берет.

Ј. А. Лыковтыҥ јӱрӱми бӱткӱл тӱӱки. Ол эки чактыҥ ӧйинде, эки государстводо ак-чек иштеген: 1956-1962 јылдарда комсомол болгон, 1963 јылда партияга кирген.

Нӧкӧрим иштеҥкей, улусла куучындажып, најылажып билер кижи, јаантайын јакшы кӱӱндӱ јӱрет. Ол иште некелтелӱ де болгон болзо, кандый ла баштаҥкайда јаантайын болужар, јӧмӧӧр кӱӱндӱ башкараачы болгон, ӧмӧликте тоомјылу ла кижи кӱӱндӱ айалга болорын кичееген.

Јымжай Арбакович ар-бӱткенди сӱӱген, ченемелдӱ аҥчы. Ар-бӱткенниҥ ортодо амыраарын сӱӱйт, је албатызыныҥ чӱм-јаҥдарын, јаҥжыгуларын улайын бӱдӱрип, јаҥдап јӱрет. Ол спорт маргаандарды кӧрӧрин сӱӱйт, «бойыныҥ» командазы учун эрчимдӱ «оорыйт», тазыктыраачылар ла спортчылар ортодо тоомјылу кижи. Амыраар ла байрам кӱндерде оны айылында эмес, кандый бир стадиондо эмезе спортзалда табарыҥ. Јымжай Арбакович најыларын баалап билер, иженчилӱ ле чындык нӧкӧр. Ол јылдыҥ ла Кан-Оозында Н. Э. Яимовтыҥ эземине учурлай футболло ӧткӱрилип турган республикан турнирде кӱндӱлӱ айылчы-туружаачы болуп улайын туружат. Ол бу маргаанды ӧткӱрер баштаҥкайды эткендердиҥ ле оныҥ тӧзӧӧчилериниҥ бирӱзи болуп јат.

Узак јылдарга једимдӱ иштеген учун ого «Алтай Республиканыҥ кӱндӱлӱ кижизи» деген ат адалган, Алтай Республиканыҥ медальдарыла, Кӱндӱлӱ грамоталарыла кайралдаткан.

Юбилярдыҥ билези, бала-баркалары нак. Оныҥ эш-нӧкӧри, педагог иштиҥ ветераны, тоомјылу Клара Андреевна керегинде айтпас аргам јок. Оныҥ иштеген ӧйи 42 јыл, «Знак Почета» орденле, медальдарла кайралдаткан. «Албаты ӱредӱлигиниҥ отличниги» деп кӱндӱлӱ атту. Ол кӱндӱзек айыл ээзи, кӧктӧнӧр, тӱӱнер, колдоры ус эпши. Олор экӱ 58-инчи јыл эптӱ-јӧптӱ јуртайт, эки бала азырап чыдаткан, баркаларыныҥ тоозы онго јеткен.

Кару Јымжай Арбакович ле Клара Андреевна, најы-нӧкӧрлӧрдиҥ, билемниҥ ле бойымныҥ адымнаҥ юбилейле уткуп турум. Слерге бек су-кадык, узак јӱрӱм, билелик ырыс, јуук улустыҥ, балдардыҥ јӧмӧлтӧзин, сӱӱжин кӱӱнзейдим!

Н. МАЛЧИНОВ, иштиҥ ветераны

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина