«Айастыҥ» курсагы чыҥдый ла амтанду

26.04.2021

Шабалин аймактыҥ «Аяс-1» СППК-зы јербойында ӧскӱрген малдыҥ эдинеҥ башка-башка аш-курсак белетеп иштейт.

«Колбасаны канайда эдип турган, кӧрӧтӧнӧӧр бӧ?» — деп, бистеҥ сураарда, «Кӧрӧрис!» деп айттыс.

Магазиндерде мындый курсактыҥ кандыйы јок деп айдар: баазына, «бӱдӱжине» келиштире, бодоп ло талдап алып јадыҥ. Ичинде чын эт пе, айса јарымы кожымак па — кӧрӱп болор арга бар эмес. Шабалинде эттеҥ јӱзӱн-јӱӱр чыҥдый аш-курсак белетеген цех иштеп јат деп угуп, оны канайда белетегенин кӧслӧ кӧрӧр деп санандыс.

Шабалин јуртты ӧдӱп јатсаҥ, Чуйдыҥ јолында аш-курсак саткан «Айас» деген јакшынак магазин бар, ол «Мария РА» магазинниҥ јанында ла турат. Јорыкта јӱрзеес, бис ого јолдо јиир курсак садып аларга кирип туратаныс. Эттеҥ аш-курсак эдер цех оныҥ ла јанында эмтир.

«Аяс» кооперативтиҥ технологы Андрей Бородкин эттеҥ кандый курсактар белетелип турганын куучындады.

—Бис уйдыҥ, јылкыныҥ, аҥныҥ, чочконыҥ эдинеҥ башка-башка бӱдӱм колбасалар, аҥныҥ, уйдыҥ, јылкыныҥ ыштаган эдин, корейка, балык ла ӧскӧ дӧ деликатес курсактар эдип јадыс — деп, ол айткан. —База эки бӱдӱм сосискалар ла пельмен эдедис. Ончо аш-курсак јербойында ӧскӱрген, кабыруда јӱрген малдыҥ эдинеҥ кандый да кошмоктор јогынаҥ белетелет. Ару, чыҥдый курсак.

Колбасаны белетегениле — ооктогон этти толгогонынаҥ ала ыштап, колбаса эдип чыгарганына јетире — таныжарга, чыннаҥ, сӱреен јилбилӱ болгон. Этти колбаса эдерге толгоор, кабына сугар, ыштаар ишти бир ле кыпта тургузылган аҥылу јазалдар бӱдӱрип турган эмтир. Онойдо, эт ле колбасалар 70 градустаҥ бийик температура тудар аҥылу камерада эрмен, бук, ольха агаштардыҥ такпайларын кӱйдӱрген ышка ышталып турган болтыр. Ышталбаган эт курсактар јӱс градуска јуук изиткен сууныҥ буузына јарым час киреге тудулат. Бастыра иш су-кадыкка каршу болбозын јеткилдеер некелтелерле эдилет.

Јурт ээлем кооперативтиҥ башкараачызы Ольга Идубалинаныҥ айтканыла, этле иштеер бу цехти тӧзӧӧргӧ республиканыҥ башкарузы јаан јӧмӧлтӧ јетирген.

—Эттеҥ аш-курсак белетеер цехти тӧзӧӧргӧ АР-дыҥ јурт ээлеми ажыра 2017 јылда 6 миллион салковой грант акча алып, ишке керектӱ јазалдар садып алганыс — деп, ол куучындаган. —Аймагыстыҥ башкартузы бистиҥ ижисти јаантайын јӧмӧп јат. Иштеер этти аймактыҥ јурт ээлеминиҥ предприятиелеринеҥ садып аладыс. Эттеҥ аш-курсак белетеер цехте алты кижи иштейт. Кооперативке таҥынаҥ улустыҥ 13 ээлеми кирип јат. Бистиҥ улус укту мал ӧскӱрген Кеҥидеги ээлемнеҥ бозулар садып алган ла оны айыл-јуртында ӧскӱрет. Садып алган эмес, бойыстыҥ иштеп алган эдистеҥ аш-курсакты белетеп, оныҥ баазын јабызадар амаду тургузылган. Јербойында мал сойор бойыстыҥ јеристи тӧзӧӧр санаа бар, бу база продукциябыстыҥ баазын јеҥилтерине болушту болор. Эмди тургуза бистиҥ саткан продукциябыстыҥ баазы, ӧскӧ тергеелердеҥ садып алганына кӧрӧ, бийик. Улус акча-манатла кызалаҥ эмдиги ӧйдӧ садылган курсактыҥ чыҥдыйына эмес, баазына ајару эдип јат. Ондый да болзо, кооперативтиҥ продукциязын баалап, оны алып тургандар ас эмес.

Ольга Васильевнаныҥ айтканыла, «Аяс-1» ӧмӧликтиҥ эттеҥ белетеген курсактары јербойындагы магазиндерде садылат. Горно-Алтайсктыҥ ла Чамал аймактыҥ туристтерди јеткилдеген турбазалары оны кӱӱнзеп алат. Новосибирсктиҥ ле Барнаулдыҥ бу курсакла танышкан јорыкчылары «Аяс» кооперативтиҥ белетеп чыгарган эт курсагын кийнинде јакып алдырткан, таныштары сурулаган, Тӱндӱк јерлерге аткарарга алган улус ас эмес. Кооперативтиҥ эт продукциязыныҥ ӱрелбей тузаланар ӧйи — бир айга чыгара.

«Аяс» кооператив коногына бир тонна эт продукцияны эдип чыгарар аргалу. Тургуза ӧйдӧ бир неделеге эттиҥ 200-250 кг продукциязы садылат. Ӧткӧн јылда коронавирусту југуш оору јайылганыла, оныла колбой токтодулардаҥ улам ончо аргачыларга кӱч јыл болгон. Быјыл јаш тымуу јабызап, айалга оҥдолорына кооперативтиҥ ишчилери иженет.

—Бис тургуза ӧйдӧ кӧбизинде улус јакыган продукцияны чыгарып, јакылталарла иштеп јадыс — деп, Ольга Идубалина айдат. —Быјыл «тушенка» деген продукцияны эдип чыгарарын темдектеп алганыс. Ишти элбедер ӧскӧ дӧ амадулар бар.

Мен бойым Интернетте колбаса керегинде јӱзӱн-башка јетирӱлерди кычырып (колбасага чаазын ла тындулардыҥ терезин кошконы, оны ӧлгӧн малдыҥ эдинеҥ эткени, корон тустар кошконы ла о. ӧ.), бу курсакты магазиннеҥ чек албай баргам. Бу јанынаҥ чочыдуларымды кооперативтиҥ технологы Андрей Бородкинге айдарымда, ол аш-курсак чыгарган билер ле быжу предприятиелердиҥ курсагын алар керек деп айткан. Олордыҥ эткен курсагы баалу да болзо, је чыҥдый ла тузалу.

Јурт ээлемниҥ јербойында иштеп алган продукциязынаҥ садуга чыгарар курсак белетеери керегинде куучындар республика тӧзӧлгӧнинеҥ ала ӧдӱп келген. Бу ишти эткен предприятиелердиҥ бирӱзи — «Аяс-1» СППК. Олордыҥ ижиле таныжып, бойыстыҥ мал-ажыстыҥ эдинеҥ бойыс белетеген курсакты артыксынып алары артык болбой деп, бу бичимелди бичидим. Байрамга курсак алзагар, колбаса јиирге турзагар, «Аяс-1» кооперативтиҥ эт продукциязына ајару эдигер.

Светлана КЫДЫЕВА

Е. БУТУШЕВТИҤ фотојуруктары

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина