Эре-Чуй: чума ла ковид оорулардаҥ чеберлеп аларга

15.03.2021

Кош-Агаш аймак эл-јонныҥ су-кадыгы јанынаҥ эҥ ле чочыдулу аймак деп чотолып турганы тегиндӱ эмес. Ӱч ороонныҥ (Казахстан, Китай, Монголия), эки тергеениҥ (Тыва, Хакасия) гран-кыйузында турган Эре-Чуйдыҥ албаты-јоны да, мал-ажы да ооруларга элдеҥ ле озо табартып турганын кӧрӧдис.

Анчада ла ковид ооруныҥ эҥ ле баштапкы јаан табарузына Кош-Агаш аймак алдырткан. Тӱӱкиде база бир сӱреен каршулу чума оору база ок бу аймактыҥ јеринде бар болгоны илезине чыгарылган. Оныҥ учун аймактыҥ эмчилерине, Роспотребшиҥжӱниҥ ишчилерине, мал-аштыҥ ооруларыла тартыжатан ишти бӱдӱрип турган улуска сӱреен јаан некелте, иш ле бӱдӱмји салынып јат. Бӱгӱнги кӱнде эл-јон ӧрӧ адалган јеткерлӱ ооруларга табартпазын деген иш канайда ӧдӱп турганы керегинде Кош-Агаш аймактыҥ эмчилигиниҥ баш врачы тоҥжаан сӧӧктӱ Роза Мухамбердиновна Чалгымбаева мынайда куучындаган: «Бистиҥ аймак Алтай Республиканыҥ аҥылу аймагы болуп јат. Коштой турган ӱч ороонло гран-кыйу ажыра колбулар бар болордо (аҥ-куш, мал-аш, туристтер), чума деген јеткерлӱ оору бисте база табылган. Эмди кажы ла јыл бис аймактыҥ бастыра улузына, балдарга, јаан јаштуларга бу ооруга алдыртпазын деп, чума оорунаҥ вакцина тургузар учурлу.

Быјылгы јылда чумадаҥ тургузатан 16500 вакцинаныҥ 8 муҥы улуска тургузылып калган. Бӱгӱнги кӱнде кажы ла јурттыҥ фельдшерско-акушерский пунктында мындый иш барып јат. Эл-јон ортодо јартамалду иш ӧткӱредис. Улус бисти оҥдоп јат. Ковид оору Кош-Агаш аймакты тыҥ табарган. Тергеениҥ ичинде озо ло баштап бу оору бисте табылган, оорыган улус јанынаҥ эҥ ле јаан тоолор бисте болгон. Улус та јанынаҥ коромјы эҥ ле кӧп болды. Је бис ковидти «токтодып» алганыс деп айдарга јараар. Ооруныҥ кеми астап, ӧскӧ аймактарда, республиканыҥ тӧс калазында кӧптӧп баштаарда, бисте эмеш токыналу айалга тӧзӧлгӧн. Бӱгӱнги кӱнде аймактыҥ эмчилериниҥ бӱдӱрип турган база бир јаан ижи — эл-јонго коронавирус оорунаҥ вакцина тургузып турганы. Темдектелгени аайынча 1150 доза вакцина келген. Олордоҥ 116 доза арткан. Мында кӱч сурактардыҥ бирӱзи — чуманыҥ ла ковидтиҥ вакциналары бир ӧйдӧ тургузылып турганы. Чума ооруныҥ вакциназыныҥ кийнинеҥ бир ай ӧткӧн соҥында ӧскӧ оорулардыҥ вакцинациязын ӧткӱрерге јараар. Оныҥ учун улуска чумадаҥ вакцина тургузала, бир айды сакып алар керек, оноҥ ковид оорудаҥ вакцинаны эки бӧлӱкле тургузар дегени албатыла иштейтен кӱч иш. Је ол бистиҥ ижис, бис оны бийик кеминде бӱдӱрип койор учурлу. Аймактыҥ албатызыныҥ су-кадыгы — эмчилердиҥ колында. Оныҥ учун мен аймактыҥ, тергеениҥ, ороонныҥ јӱрӱминде сӱреен кӱч болгон ӧйлӧринде бойыныҥ ижин бийик кеминде бӱдӱрген, бӱдӱрип турган эмчилерге јаан алкыш-быйан айдадым».

Кош-Агаш аймактыҥ инфекцион оорулардаҥ эмдейтен эмчилигинде иш кажы ла кӱн эрчимдӱ ӧдӧт. Ковидтеҥ вакцинаны аларга кӱӱнзеген улус мында чокым некелтелер аайынча келип, вакцинаны тургустырат. Улусла иштеп турган врач-инфекционист Наталья Муратовна Мадинованыҥ, врач-эмчи Светлана Деренчиновна Кыдырбаеваныҥ, медсестралар Зульфия Клясовна Чигажанованыҥ ла Маргарита Рунатовна Сапоныҥ, санитарка-ишчи Анжела Жанболатовна Какышеваныҥ ады-јолдорын адап ийер керек. Бу улус коронавирустыҥ аймакта башталган эҥ ле кӱч ӧйлӧринеҥ ала бӱгӱнги кӱнге јетире бойыныҥ профессионал ижин бийик кеминде бӱдӱрип јат. Оныҥ учун аймактыҥ эл-јоны эмчилерине јаан быйанду. Каршулу оору ӧткӧн јылда сӱреен кӧп улустыҥ јӱрӱмин апарган. Бӱгӱнги де кӱнде каршу-јеткер јоголголок. Оныҥ учун улустыҥ су-кадыгы учун тартыжып турган эмчилердиҥ учуры сӱреен јаан. Мында олордыҥ улуска баштаныжы недеҥ де баалу. Адакыда, аймактыҥ эмчилерине каруулу ла кӱч ижинде эҥ артык турулталар кӱӱнзейдис. Ороонныҥ да, тергеениҥ де јӱрӱминде кӱч ӧйлӧрди Эре-Чуйдыҥ бек кӱӱндӱ албатызы једимдӱ ӧдӱп чыгар деп иженедис.

А. МАЙМАНОВА

Е. БУТУШЕВТИҤ фотојуругы

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина