На алтайском

Јаан маргаанныҥ јеҥӱчили

Географиялык јетирӱ аайынча Курай јурт — Алтай Республиканыҥ Кош-Агаш аймагыныҥ јеринде турат. Туулу Алтайдыҥ тӱштӱк-кӱнчыгыш келтейинде, Чуй сууныҥ орто агынында, Сайлугемниҥ, Чуйдыҥ, Ирбистӱниҥ, Ак-Кемниҥ тайгаларына курчаткан јер. Курайдыҥ чӧли талайдыҥ кеминеҥ 1500—1600 метрге бийик. Мындый јараш ар-бӱткендӱ, телкем чӧлдӧрлӱ јерде јаткандар ортодо јайалталу јииттер ас эмес. Олордыҥ бирӱзи Аделина Саватовала јилбилӱ эрмек-куучын ӧткӱрилди. «Алтайдыҥ Чолмоны»

14 апреля 2023

Кожоҥчы јолын ачкан

Кандык айда јол-јорукла Мукур-Таркатыныҥ орто ӱредӱлӱ школына айылдап барала, 10-чы класста ӱренип турган оргончы сӧӧктӱ Айсура Кендиеновала таныжып, јилбилӱ эрмек-куучын ӧткӱргенис. Айсура Мукур-Таркаты јуртта чыккан. Јайалтазы оогоштоҥ ло ала ачылып баштаган. Болчомдордыҥ садигинде ӧдӱп турган башка-башка кӧрӱ-маргаандарда јаантайын турушкан. Кызычак кожоҥдоорго, бијелеерге, јуранарга, ӱлгер кычырарга ла кӧктӧнӧргӧ сӱӱйт. Школго баштапкы класска барып, ол бош ӧйин

14 апреля 2023

Эҥ ле балазак мал

Алтай Республикада тӧӧ деген малды Кош-Агаш аймакта бир канча биле ӧскӱрет. Ол билелердиҥ бирӱзи Кӧк Ыйыкту Кӧкӧрӱ јуртта Марат ла Эркелей Курдяповторло таныжып, чай-чуй ортодо куучын-эрмек ӧткӱргенис. Марат Анчинович ле Эркелей Николаевна одус јыл кожо јуртап, беш кыс ла бир уулчак азырайт. Ӱч кызы айылду-јуртту, эки баркалу. Ырысту билениҥ база бир јаан ижи бар: олор

11 апреля 2023

Эҥ баштапкы летчик

Теҥери чаҥкыр, Будугы јараш. Кӱндер айас Ајыктаарга сӱреен. Тӱби кӧрӱнбес, Кыйузы кемјилбес, Учы билдирбес, Кемге де сезилбес. Јаражыла сӱрекей, Кеениле Кайракан. Ольга ЕРОХОНОВА Јайгы айас кӱн. Бис, школго баргалак балдар, ойноп јӱгӱрижип турганыс. Чаҥкыр теҥериде самолет кӱнге јалтырап, кӱӱлеп учуп бараткан. Таайым Арсентий Васильевич Санаа уулы Олег ле меге самолетты кӧргӱзип: «Бистиҥ Чибилӱде чыккан Трифон

11 апреля 2023

Телекейде 592-чи космонавт – Анна Кикина

Ӧткӧн јылда «Алтайдыҥ Чолмоны» ла «Звезда Алтая» республикан газеттердиҥ 100 јылдыгына учурлай ӧткӧн кӧдӱриҥиде Роскосмостыҥ космонавты Анна Кикинаныҥ ак-айастаҥ, калыктар ортодогы космический станциядаҥ ийген уткуулы ла космический керептиҥ ичинде Алтай Республиканыҥ кичӱ кемдӱ маанызы кайкалаганы кӧп улусты ӧкпӧӧрткӧн, сонуркаткан эди. Космонавтиканыҥ байрамына учурлай бӱгӱн Аннала элбеде таныштырып ийели. Анна Кикина 1984 јылдыҥ куран айыныҥ 27-чи

11 апреля 2023

«Ар-бӱткенге сӱӱжим бу ишке экелген…»

Бис, Алтайда чыккан улус, — ырысту улус. Биске јараш ар-бӱткендӱ Алтайда јӱрер, оныҥ ару кейиле тынар, тоҥмок сууларын ичер арга берилген. Бу јарашты келер ӱйелерге чебер артырып салатаны агару керегис. Оны кажыбыс ла јакшы оҥдоп турган болор. Ижи аайынча Алтайысты, оныҥ ар-бӱткенин, аҥ-кужын корып турган улус эки катап ырысту болгодый. Нениҥ учун дезе олор ар-бӱткенле

11 апреля 2023

«Аргаларыс башка, је амадаганыс јаҥыс»

Аҥылу јуучыл операция… Бу сӧстӧрдӧҥ кажы ла кижиниҥ јӱреги селт эдет. Ыраактагы јуучылдарыстыҥ салымы учун санааркап, эне кижи уйкудаҥ да астыккан. Кичинек те болзо болужын јетирерге кем де масксетка тӱӱрине болужат, кем де акча-манат јууйт, кем де јӱректиҥ јылузын јетирер ӱлгерлер чӱмдейт, кем де гуманитар болушты јетирет. Бӱгӱнги бистиҥ айылчыбыс — МВД-ныҥ ветераны, майман сӧӧктӱ

11 апреля 2023

Шылу ӧткӱрер органдарга 60 јыл

Озолондыра шылу ӧткӱрер органдардыҥ тӧзӧлгӧнинеҥ ала 60 јылдыгына учурлай АР-дыҥ МВД-зында кӧдӱриҥилӱ јуун ӧтти. Туштажуда тергеениҥ ич керектер аайынча министри Дмитрий Трощилов, АР-дыҥ башкарузыныҥ председателиниҥ ордынчызы Михаил Маргачев, Эл Курултайдыҥ председателиниҥ ордынчызы Герман Чепкин, шылу органдардыҥ ветерандары ла эмдиги ишчилери турушкан. Михаил Маргачевтыҥ айтканыла, следователь кижиниҥ ижи јасактарды чокум билеринеҥ башка турумкай, јана баспас, ак-чек

11 апреля 2023

Сертификатту гид-экскурсовод болорго

Кӱнниҥ чогы јылыдып, сакыганду јас келди. Марал чечек јайылып, амыраачы улустыҥ тоозы там ла кӧптӧйт. Туризмле иштеп турган аргачылар јаҥы сезон ачыларын энчикпей сакыйдылар. Ол тоодо гид-экскурсоводтор, инструктор-экскурсоводтор. Бӱгӱнги бистиҥ айылчыбыс — тергеебистеги Экскурсоводтордыҥ ассоциациязыныҥ башкараачызы Ирина САВЧЕНКО. — Эҥ ле озо јартап айдарга турганым — экскурсовод ол кандый профессия болгоны. Бу ууламјыда мен узак

7 апреля 2023

Кан Јабагандагы кӱрее куучын

Јабаган јурттыҥ Культуразыныҥ туразында тулаан айдыҥ 22-чи кӱнинде алтай кай чӧрчӧктиҥ онкӱндӱгине учурлай «Алтай кай чӧрчӧк: курч сурактары ла эмдиги айалгазы» деп кӱрее куучын ӧткӧн. Кӧдӱриҥиде Кан-Оозы аймак тӧзӧлмӧниҥ чыгартулу улузы, тергеениҥ культура министерствозыныҥ ишчилери, кайчылар, эксперттер, билимчилер ле јурттыҥ эл-јоны эрчимдӱ турушкан. Туштажу башталардаҥ озо клубтыҥ ишчилери ле јурттыҥ келиндери ыраак јолдоҥ келген улусты

7 апреля 2023

… 14 15 16 17 18 19 20 21 …

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина