Статьи

Статьи

Газетте јарлалган бичимелдер аайынча

«Алтайдыҥ Чолмоныныҥ» 77-чи номеринде (22.10.2021 јыл) чыккан «Шиҥделбеген тӱймеен» ле 79-чы номеринде (29.10.2021) чыккан «Јер, Суу, Кан Алтай: Амыр-Санааныҥ шибеези» деп адалган бичимелдер аайынча Кан-Оозы јурттаҥ Алтайдыҥ тӱӱкизиле јилбиркеген, алтайлардыҥ јаҥжыгуларын ла чӱм-јаҥдарын шиҥдеген, 1986 јылда Мӧндӱр-Соккон јуртта краевед музей тӧзӧп ачкан јаан јашту ӧрӧкӧн Николай Андреевич ШОДОЕВТЕҤ јартамалду самаралар келген. Бӱгӱн олорды јарлап турубыс.

1 декабря 2021

Јуҥмалуныҥ ла Адыштуныҥ аржандары

Томск калада кожо ӱренген нӧкӧрлӧрим келерде, 2004 јылда мен олорго Алтайымды, оныҥ атту-чуулу jерлерин кӧргӱскем. Анайып, бис Jуҥмалу аржанга барганыc. Бойымныҥ кӧзимле кӧрдим — атту-чуулу аржан jайгыда алкыш-быйанын сурап турган улус jогынаҥ болбойт. Бистиҥ ле jаныста эки биле jадып, алканып, агару аржанга jунунып, Алтайынаҥ болуш сурап jаткан болгон. Бис jедип ле келеле, аш-курсагысты, тудумысты кӧлӱгистеҥ

1 декабря 2021

Ӧзӧгисти ойгозып, тӧзӧлгӧ берген ӱредӱчибис

Ӱредӱчи кижи ӱренчигиниҥ экинчи энези, јаан телекейге јол берген јарыткыш, јаҥы телкемдерле таныштыраачы, баланыҥ кылык-јаҥы, кӧрӱм-шӱӱлтелери, керек дезе текши салым-јӱрӱми де кандый болорына камаанын јетирген учурлу кижи деп кӧп катап айдылган. Бу ончо сӧстӧр Горно-Алтайск каланыҥ орто текши ӱредӱлӱ 7-чи таҥмалу школыныҥ баштапкы директоры болгон Юлия Григорьевна Сакашевага јолду келижип јат. Алтайыстыҥ кеен ӧзӧктӱ эпшизи

26 ноября 2021

Јалакай јаҥарчы эјебис

Энениҥ кӱни бистиҥ ороондо 20 јылдаҥ ажыра ӧйдиҥ туркунына темдектелет. Бу кӱн кажы ла кижиниҥ эҥ ле учурлу ла јылу деген байрамдарыныҥ бирӱзи деп айтсам, байла, јастыра болбос. Энедеҥ баалу, байлу јердиҥ ӱстинде не де јок. Оныҥ да учун бу байрамдык кӱнде энелерге чечектер сыйлалат, ӱренчик балдар онлайн аайыла јӱзӱн-башка ойын-концерттер ӧткӱргилейт. Балалайка ойногон Эјебистиҥ

26 ноября 2021

Куманды элге – јаан сый

Калыктар најылыгыныҥ туразында кӱчӱрген айдыҥ 18-чи кӱнинде «Орус-куманды сӧзликтиҥ» («Русско-кумандинский словарь») таныштырузы ӧтти. Ас тоолу тургун калыктардыҥ «Звенящий кедр» деген талалык јондык организациязыныҥ баштаҥкайыла јаҥыртылып, ак-јарыкка чыккан сӧзликтиҥ таныштырузында ӱредӱликтиҥ, окылу јаҥныҥ чыгартулу улузы, билимчилер, јииттер эрчимдӱ туруштылар. Алтай Республиканыҥ депутады, эл политика, ӱредӱ, культура, јондык колбулар ла СМИ-лер аайынча комитеттиҥ председатели Наталья Екееваныҥ темдектегениле,

26 ноября 2021

Јӱрген јӱрӱми, иштеген ижи – јозокту

Алтай Республиканыҥ культуразыныҥ ады-јолы элбеде јарлу ла јаркынду эпшилериниҥ бирӱзи Наталья САЙМИНАНЫҤ сыгын айдыҥ учкары учурлу јажы темдектелди. Ол озо баштап автономный областьтыҥ, оныҥ кийнинде республиканыҥ культуразыныҥ учреждениелеринде одус јылдаҥ ажыра ла јирме јети јылдыҥ туркунына культураныҥ министриниҥ ордынчызы болуп, ак-чек ле једимдӱ иштеген. Наталья Саймина Барнаулдагы культураныҥ институдыныҥ албаты театрыныҥ режиссерлорыныҥ факультедин божодып, јӱрӱмниҥ

23 ноября 2021

«Чолмоны» — мениҥ jӱрӱмим…»

Россия Федерацияныҥ культуразыныҥ нерелӱ ишчизи, Алтай Республиканыҥ Кӱндӱлӱ гражданини Валентина Николаевна БОКОНОКОВАНЫҤ ады-jолы тергеебис ичинде текши jарлу. Ол 40 jылдаҥ ажыра «Алтайдыҥ Чолмонында» иштеп, газеттиҥ ичкери алтамына ла ӧзӱмине jаан камаанын jетирген кижи. Валентина Николаевна Шабалин аймактыҥ Мукур-Чаргы jуртында Ада-Тӧрӧл учун Улу jууныҥ туружаачызы Николай Николаевич Болчишевтиҥ ле Мария Васильевна Калачёваныҥ билезинде чыккан. Jаштаҥ ала

23 ноября 2021

«Кандый да болзо, каткырып, јакшыга бӱдӱп јӱредим»

Эр улустыҥ јӱрӱми кату болор, олор јуу-чакта, согуш-тартыжуларда туружар, кату-кабыр иш бӱдӱрип јӱрер деп айдыжар. Олор кӱр-кӧкси бек, ийделӱ болот. Ӱй улус кылык-јаҥыла кӧп сабада јымжак, јалакай болор. Је кезик эпшилердиҥ јӱрген јӱрӱмин, ӧткӧн ченелтелерин, ийде-кӱчин кӧрзӧҥ, олор эр улустаҥ артпас, керек дезе оноҥ до турумкай, бек болгылайт. Андый эпшилердиҥ бирӱзиле меге бу јуукта таныжар

19 ноября 2021

«Сӱмер энебистий, бис койнына кармактанган јаш балдарындый…»

Бистиҥ бӱгӱнги айылчыбыс Виктор (Бектир) Николаевич Келюев. Бу кижи керегинде кӧп улус уккан да, билер де болор. Нениҥ учун дезе, оныҥ јилбӱлери, эткен керектери сӱреен кӧп кижи, онойдо ок оныҥ најы-нӧкӧрлӧри база кӧп. Олордыҥ ортозында кандый иштӱ, кандый јилбӱлерлӱ, кандый јайалталу улус јок деер. Бу јуукта Виктор Николаевич бичик чыгарып јат деп солун угуларда, оныла

17 ноября 2021

Алтай аҥчы браконьер бе?

Ӱлӱрген айдыҥ учкары Москваныҥ блогери ле аҥчызы Татьяна Баулина Инстаграмда Кош-Агаш аймактыҥ тайгаларында текеге аҥдаганын бичигени ле кӧргӱскени Алтайыста јаан тал-табыш кӧдӱрди. Мындый болоры јолду. Бисте, алтайларда, аҥдаары байлу иш, чӱм-чамду керек эмей. Бу учуралда, баштапкызында, ӱй кижи, экинчизинде, тууразынаҥ келген кижи, ӱчинчизинде, «мен – аҥчы», «мен – тыҥ аҥчы» деп мактанганы кӧрӱнет. Кош-Агаштыҥ улузы

17 ноября 2021

… 13 14 15 16 17 18 19 20 …

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина