На алтайском

«Су-кадыгарга ајарыҥкай болугар…»

Су-кадыкты чеберлеериниҥ, бар ооруларды чыҥдый эмдеериниҥ сурактары јаантайын курч турган. Эмчи улусты куучын-эрмекке кычырып, олордыҥ кӱнӱҥ ле бӱдӱрип турган јеҥил эмес ижи керегинде куучындап, кычыраачыларла јууктада таныштырар јаҥжыгуны улалтып јадыбыс. Бистиҥ бӱгӱнги айылчыбыс – эмчи-хирург Евгений ЕРЕДЕЕВ. Тергеебистиҥ эл-јоны бу кижини тамырлардыҥ ооруларын эмдеп турган хирург деп билер. Он тӧрт јылга јуук ӧйгӧ эмчи республикан

25 марта 2022

Таскадаачы, кайчы, кожоҥчы…

Јаҥар (ӱзӱк) Кан-Алтай, бай Алтай, Кайлап, байлап јӱрген Кан-Алтай. Мӧш бӱткен тууларым Мӧҥкӱлӱ кабайым. Кай чӧрчӧк, бай чӧрчӧк, Кайлап, байлап јӱрген кай чӧрчӧк. Јаҥарлу Алтайым, Јыргап, ойноп јӱрген албатым. Јаражай кӧстӧрлӱ кыстарлу, Јаркынду санаалу уулдарлу. Алтайын алкаган кыстарлу, Тӧрӧлин корыган уулдарлу. Тамырланган аржандар, Шоркыраган суучактар, Агарган тууларым — Агару Алтайым. Соцсетьтердеҥ Јергелей Санинаныҥ ла Иван

25 марта 2022

Бастыра јайалтазы — келер ӱйеге

Туулу Алтайдыҥ эл университединиҥ алтаистика ла тюркология аайынча факультединдеги Алтаистиканыҥ ла тюркологияныҥ тӧс јери алтай бичиичилердиҥ чӱмдемелдеринде баланыҥ телекейи деген тема аайынча билим-методикалык семинарларды улай-телей ӧткӱрет. Кочкор айда мындый семинар И. П. Кочеевтиҥ чӱмдемелдерине учурлалган. Тулаан айда ӧткӧн ээчиде семинар чыкканынаҥ ала бу айдыҥ 10-чы кӱнинде 85 јылдыгы кирген А. Я. Ередеевтиҥ јайаандыгына учурлалды. Александр

25 марта 2022

Школ ӧйин эзедип, балдарысты јӧмӧп

Ӧткӧн неделеде текши республикада ада-энелер, јондык ишчилер, артисттер, элбек јетирӱлер эдер эп-аргалардыҥ ла јаҥныҥ чыгартулу улузы бирлик эл-тергеелик экзамен (ЕГЭ) табыштырар ченелтелер башталды. «Кожо табыштырадыс. ЕГЭ-ни ада-энелер табыштырар кӱн» деген бастырароссиялык бу акция ороондо алтынчы катап ӧткӱрилип јат. Оныҥ амадузы — ада-энелерге ле јондыкка бу ченелтелер канайда ӧдӱп турганын кӧргӱзери ле чокумдаары, олордыҥ балдары учун

25 марта 2022

Келген јыл кӧп јакшы экелзин

Быјылгы јылда тӱштиҥ ле тӱнниҥ тӱҥейлешкен кӱни тулаан айдыҥ 20-чи кӱнине келишти. Тӱш ле тӱн тӱҥейлежип, Кӱнниҥ јаҥы јылдык ӧйи башталат. Бу јер-телекей кышкы уйкунаҥ ойгонып, јылу кӱнниҥ чогынаҥ ончо тынар-тындулар кыймыктанып, ӧҥжип јатканы. Шак ла бу ӧйдӧ алтай албаты ӱӱчени ачып, койу кӧчӧ кайнадып, бар-јок алама-шикир курсагын јайып, ойын-јыргал ӧткӱретендер. Бала-барка ойын-маргаандарда туружар, бойлорыныҥ

25 марта 2022

«Јеҥӱни јурайдыс» деген тӧрӧлчи акцияда туружарга иштер алары улалат

Акцияда ончо кӱӱнзегендер туружар аргалу, ол тоодо билелерле туружарга јараар. Акцияныҥ амадузы — балдарда ла јиит ӱйеде тӧрӧлчи кӱӱн, калыктык кӱӱн-тап, совет албатыныҥ Ада-Тӧрӧл учун Улу јууда ат-нерези — олордыҥ энчизи деп оҥдомол тӧзӧӧри ле ӧскӱрери. Јаҥжыкканы аайынча акцияга мындый јайаандык иштер алылат: тӧрӧӧндӧриниҥ јуу ӧйиндеги јӱрӱми, салымы керегинде јуруктар ла кыска эсселер. Быјыл бу

24 марта 2022

«Алтайдыҥ эпшилериниҥ» ижи эрчимдӱ

Најылыктыҥ туразында тулаан айдыҥ 16-чы кӱнинде Россияныҥ эпшилериниҥ биригӱзиниҥ «Женщины Алтая — Алтайдыҥ эпшилери» деген тергеелик бӧлӱгиниҥ оныҥ јааны Светлана Полетаеваныҥ башкарганыла элбедилген јууны ӧтти. Јуунда организацияныҥ бӱгӱнги ле јуук ӧйдӧги ижиниҥ беш сурагы кӧрӱлген. Јуунда онойдо ок ОНФ-тыҥ Алтай Республикадагы тергеелик исполкомыныҥ башкараачызы О. Матросова ла культураныҥ министерствозыныҥ баш специалисти М. Шеверёва турушты. Светлана

22 марта 2022

Алтай биједе ады-јолы ӱргӱлјикке артар

Сакыбаган јанынаҥ табарган пандемиядаҥ улам кӧп улус божогон. Олордыҥ тоозында республиканыҥ культуразыныҥ ла санадыныҥ да улузы бар. Шак ондый улустыҥ бирӱзи — кӱн кебеделдӱ ле јайаан јайалталу Константин Федорович Малчиев Пандемиядаҥ озо Театрдыҥ ишчилериниҥ биригӱзиниҥ Алтайдагы республикан бӧлӱги «Лицом к лицу» деген јайаандык эҥирине Константин Федоровичти кычырган эди. Ол туштажу ӧйинде бойыныҥ бала тужын ла

18 марта 2022

Пазырыктыҥ культуразыныҥ табынтылары – Кыдатта

Кыдат јериниҥ археологторы јербойында солун табынты эттилер. Пазырыктыҥ корымдарынаҥ 26 колоҥду алтын коргол (бляшка) табылды. Олор кучалардыҥ баштарыныҥ ла ӧҥӧлӧп јаткан барлардыҥ сӱр-кеберлери. Китайдагы Синьцзян автоном аймакта Сигоу јердеги јебрентик корымдардаҥ чыккан алтын эдимдерди бир ле ус кижи јазаган. Бистиҥ эрадаҥ озо IV-II чактарда пресс-бӱдӱм ажыра урулган алтын сӱр-кеберлердиҥ он экӱзи ӧҥӧлӧп јаткан бардыҥ сӱр-кеберлери,

18 марта 2022

Чаҥкыр туулардыҥ јаражына алдырткан…

Фотојурукчы, скульптор Леонид ИРКИТОВТЫ, оныҥ јайаандык иштерин тергееде эл-јон, онойдо ок ыраак-јуук талалардаҥ келип тургандар, айылчылар јакшы билер. Ол Алтай крайдыҥ Тоурак јуртында 1957 јылдыҥ тулаан айыныҥ 23-чи кӱнинде чыккан. 1959 јылда Леонидтиҥ ада-энези Владимир Ильич ле Павла Николаевна Иркитовтор кӱнбадыштай јерлерге улусты јаттыргызар программа аайынча Калининград јаар кӧчкӧн. 1964 јылда уулчак Калининградтыҥ 14-чи таҥмалу

18 марта 2022

… 33 34 35 36 37 38 39 40 …

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина