На алтайском

Јӱрӱм, јайым, јер

Телекей ичинде јӱстер тоолу албатылар јадат. Олордо бойыныҥ јаҥы, бӱдӱп јӱрген кудайлары, јаҥжыгулары. Эҥ јаан телекейлик јаҥдарды јаҥдагандар мӱргӱӱлдерин аҥылу храм-тураларда ӧткӱрет: церкведе, мечетьте, мандирде, собордо. Алтай албатыныҥ јаҥы — ол ар-бӱткенин кӧдӱргени. Бистиҥ улус кандый да јаҥга бӱдӱп турган болзо, ончозыныҥ эҥ агару храмы, курчузы ла кудайы — ол айландыра турган ар-бӱткени, очогыныҥ оды.

4 августа 2020

Јакшыны сыйлаган ӱлекерлер

2020 јылдыҥ кичӱ изӱ айыныҥ 15-чи кӱнинде Россия Федерацияныҥ президентиниҥ граждан јондыктыҥ ӧзӱмине ууламјылалган гранттары аайынча конкурстыҥ јеҥӱчилдери јарлалган. Видеоконференция аайыла ӧткӧн јуунды РФ-тыҥ президентиниҥ администрациязын башкараачыныҥ ордынчызы Сергей Кириенко ӧткӱрген. Быјыл бу конкурска келген ӱлекерлердиҥ тоозы, ӧткӧн јылдардагызына кӧрӧ, эҥ ле кӧп болгон — 11085. Олордыҥ 2402-зи текши кеми 4,6 млрд салковойго турар јӧмӧлтӧ

4 августа 2020

Бир јуруктыҥ тӱӱкизи

Кажы ла јурукта бойыныҥ кичинек тӱӱкизи, јӱрӱми, јажыды бар деп бодойдым. Ондо ар-бӱткен де, улус та, тынду да согулган болзо, ол ончозы јӱрӱмниҥ элези. Ол элес-кереес, энчи, ис, эске алыныш болуп артып калат. Алдымда билелик кӧмзӧдӧҥ алынган фотојурук: мында улдам А. В. Санаа, Эмурат акам ла бийик сынду, кӱдер-мадар таныш эмес кижи, кийиминеҥ кӧрзӧ, јуучыл

4 августа 2020

Экспорттыҥ ӧзӱмин јӧмӧӧри јаҥы кемине чыгат

«Экспорттыҥ российский тӧс јери» АО-ныҥ генеральный директоры Вероника Никишина экспортты јӧмӧӧриниҥ тӧс јерлериниҥ 2020 јылдыҥ јарымында ижиниҥ турулталарын кӧрӱп, экспорттыҥ ӧзӱмин јӧмӧӧри јаҥы кемине чыгат деп угускан. Тӧс јерлердиҥ бастырароссиялык онлайн-конференциязы јаан изӱ айдыҥ 27-чи кӱнинде ӧткӧн. Конференцияда 82 тергеениҥ Экспортты јӧмӧӧр тӧс јерлериниҥ башкараачылары, онойдо ок тергеелердиҥ башчылары турушкан. Вероника Никишина РЭЦ-тиҥ группазыныҥ ла

4 августа 2020

Ороонныҥ экономиказын орныктырарга јарамыкту ӱлекер

Президент Владимир Путинге ороонныҥ башкарузы Россияныҥ экономиказын орныктырары аайынча текшинациональный планныҥ јетире јазалган ӱлекерин аткарган. Бу документке ороонныҥ башчызында ӧткӧн јуунда, аргачыларла, эксперттерле болгон туштажулар ӧйинде айдылган шӱӱлтелер кийдирилген. Онойдо ок план индикаторлорло толтырылган. Ол ороонныҥ ажындыра чоттойтон-кӧрӧтӧн айалгазынаҥ кӧрӱлет деп, РФ-тыҥ башкарузыныҥ јетирӱзинде айдылат. Федерация Советте Алтай Республиканыҥ чыгартулу кижизи Татьяна Гигель берилген план-ӱлекер

4 августа 2020

Јӱрген јӱрӱмиле, кӱӱн-санаазыла – биске јозок

Бистиҥ Улаган аймактыҥ телеҥиттер отогынаҥ бийик экономикалык ӱредӱлӱ баштапкы эпшизи Галина Сергеевна Чанчибаеваныҥ (Тазрашеваныҥ) бу јылдыҥ куран айыныҥ 1-кы кӱнинде учурлу јажы кирип јат Галина Сергеевна јууныҥ балдарыныҥ бирӱзи болуп јат. Галина Сергей Ильич ле Сара Александровна Тазрашевтердиҥ јаан ла нак билезинде чыккан. Иштеҥкей, шыраҥкай ада-энезиниҥ балдары да оогоштоҥ ала јурт јердиҥ айалгазына, јадын-јӱрӱмине, јеҥил

31 июля 2020

Сӱӱш ончозын јеҥер ийделӱ

(Јӱрӱмде чын болгон керектер) Туулу Алтайда бу учурал 1986 јылда болгон. Оноҥ бери ороон до jайрадылды, акча да солынды, jӱрӱм де кубулды, Ай ла Кӱн де карыкканын кӧрдибис, учында алтайлар Сахалинге учуп, иштегилеп турар боло бердилер… Бистиҥ совет черӱчилдердиҥ салымында болгон «афган» jӱрӱмди кырып та болбозыс, ундып та саларга jарабас, ондый болбогон до деп айдып

28 июля 2020

Россияныҥ калыктарын ла тилдерин чотко алары

Эл-јонныҥ 2021 јылдыҥ кандык айында ӧдӧтӧн бастырароссиялык тооалыжы ороонныҥ калыктары ла тузаланып турган тилдери керегинде солун јетирӱ алар арга берер. Эл-јонныҥ тооалыжы Россияныҥ калыктарын канайда чоттооры ла нениҥ учун цифровой эп-сӱме ороонныҥ эл-јонына бойыныҥ нациязын чокымдап айдарында болужары керегинде куучындап ийели. Эл-јонныҥ бастырароссиялык тооалыжы ороонныҥ эл-јонына бойыныҥ нациязын чокымдаар тап-эригин бӱдӱрер арга берер. Нениҥ учун

28 июля 2020

Ӱзӱк-бичиктӱ эл болгоныс

Алтай калык Арасейге киргенинеҥ озо бичик-биликтӱ болгонын тӱӱки де, кеп-куучындар да айдып јат. Кириллица ла латиницанаҥ озо алтайлар ӱзӱк-бичикле тузаланганы керегинде јетирӱлер јаантайын учурайт. Је бӱгӱн ӱзӱк-бичик ундылып калган. Ол кандый бичик болгоны ла нениҥ учун јоголып калганы бӱгӱнги бистиҥ бичимелде. Ӱзӱк-бичик (ол эмезе Тодо-бичик) бистиҥ бӱгӱнги бичижистеҥ чек башка. Ӱзӱк-бичикте таныктар бой-бойына јапшыныжып, ээчий-деечий

28 июля 2020

«Кайран мениҥ мактулу Алтайым, кандый будуктарла сени чӱмдейин?»

Григорий Иванович Гуркин (Чорос-Гуркин, 1870-1937) Сибирьдиҥ ӧс калыктарыныҥ баштапкы аҥылу ӱредӱчизи, куулгазын ар-бӱткенниҥ узы, јурукчы, ӱредӱчи, этнограф, калык чӱмделгезин јуучы. Алтайдагы духовный миссияныҥ школын божоткон (Улалу ј.), Паспаулда ӱредӱчи, оныҥ кийнинде Бийскте иконописец болуп иштеген. Кӧнӱ јураарга ол Петербургта И. И. Шишкинниҥ башкартузыла ӱренген, таскаган (1897-1989), јураарыныҥ Императорский академиязында (1899-1905) профессор А. А. Киселевто ӱренген.

28 июля 2020

… 110 111 112 113 114 115 116 117 …

ТОП

«Баатырларыс ойгонып калды…»

(Башталганы 1-кы номерде) «Алтын-Эргек» кай чӧрчӧкти сценада «Ээлӱ кайдыҥ» турчыларыла кайлап отурыс. Ол тушта мениле саҥ башка учурал болгон. Кандый да ӧйдӧ сӱнем чыга бергендий, бойымды ӱстинеҥ тӧмӧн ајыктап турум. Топшуур согуп турганымды кӧрӧдим. Ол ло ок ӧйдӧ коштойындагы, алдыгы, ӱстиги телекейлерге јӱрӱп, олордо не болуп турганын, ондогы јӱрӱмди база кӧрӱп турум. Ончо ло бойым

Малдыҥ сӧӧк-тайагыла тудуш јаҥдар

Кыптунак Малды сойгон кийнинде эҥ ле озо этле кожо кыптунакты кайнадар учурлу. Јаак Эки јаакты айрыйла, бирӱзин тургуза ла кайнадар. Оноҥ башка эки јаак јадала, «арткан этти јип салар». Ол тушта этти јизе, курсакка бодолбос. (К. И. Санин) Кары Карыны энедеҥ јаҥыс бӱткен кижи јарбас керегинде албатыда чӱм-јаҥ бар. Оныла колбулу мындый кеп-куучын арткан: «Бир

Јаҥарыс бистиҥ Алтайга јаҥыланзын

Јаҥы Койон јылдыҥ бажында телеҥит јаҥарыс коштойындагы Алтай крайда профессионал студияда јыҥыраганын интернетле «нӧкӧрлӧжип» турган улус уккан-кӧргӧн лӧ болбой. Оны кӧргӧн кижиниҥ база ла катап «Улаган тыҥ!» деп, кӧксине чабынар кӱӱни келер. Бу узак јолды кӱчсинбей, Улаган аймактыҥ кеендикти, узанышты ла спорттыҥ албаты бӱдӱмдерин элбедер тӧс јериндиҥ башкараачызы Мерген Тельденовко, Алтай Республиканыҥ ат-нерелӱ артисттери Марина